Say d u lla m irzayev

(
1909
-
1944
)
H a m id O lim jo n X X a s r o ‘z b ek a d a b iy o tin in g y irik
n a m o y a n d a la r id a n b iri b o ‘lib , h a sso s s h o ir, is te ’d o d li 
d r a m a tu r g , o ‘tk ir p u b lits is t va a d a b iy o ts h u n o s s ifa tid a
m ashhur. H am id Olimjon 20-yillarda adabiyotim iz m aydoniga 
Oybek, G ‘. G ‘ulom, U yg'un, A. Q ahhor, K. Yashin, M irtemir 
kabi noyob ijodkorlar bilan bir qato rda kirib keldi va ular bilan 
yelkama-yelka turib sam arali ijod qildi. H am id Olimjon ijodida 
yangi o ‘zbek a d a b iy o tin in g k o ‘pgin a faz ila tla ri va m uhim
xususiyatlari o ‘z aksini topgan. A na shuning uchun ham yangi 
o ‘zbek adabiyotini shoir ijodisiz tasavvur qilib b o ‘lmaydi.
Hamid Olimjon o ‘z asarlarida voqelikni lirika torlariga solib, 
publitsistik k o ‘tarinkilik va j o ‘shqinlik bilan tarannum etdi. U
xilma-xil mavzularni kishining nozik tuyg‘ularini uyg‘otadigan 
darajada mayin, yoqimli va dilbar qilib kuyladi. Bahorday suluv 
va d a ry o d a y j o ‘sh qin , h a m ish a u y g ‘oq lirik a y a ra td i. Bu 
hayotb axsh lirikani k itob x onlar om m asi sevib va zavqlanib 
o ‘qim oqda.
K o ‘p g in a ta n iq li yozu v ch ilar, a d a b iy o tsh u n o s olim lar, 
m adaniyat va jam o at arboblari H am id Olimjon ijodiga haqli 
rav ish d a y u q o ri bah o b erg an lar. A kadem ik O ybek H am id 
O lim jonni: «O tashin v a ta n p a rv a r va tala n tli shoir», — deb 
t a ’riflasa, U yg‘un uni: «Shodlik va b ax t kuychisi», — deb 
ataydi. M irtem ir esa: «Ham id Olimjon tu g ‘m a va nodir iste’dod 
edi», — deb ataydi.
H am id O lim jon ijodiga A. Fadeev, A. T olstoy, S. Ayniy, 
G ‘a fu r G ‘ulom , K om il Y ashin, Izzat S ulton kabi m ashhur 
yozuvchilar ham yuksak b ah o b erganlar. N ikolay Tixonov:
261

---

«Ham id Olimjon hayotda ham, ijodda ham izlash, izlanishdan 
tinm as edi. U so ‘z sa n ’atining m angu qurim as chashm asi — 
xalq o g ‘zaki she’riyatidan bah ra, kuch-quvvat ola bilar edi. 
Lekin u m um toz adabiyotni, o ‘tmishning ulug‘ shoirlarini shu 
darajada chuqur bilar ediki, beixtiyor uni m um toz adabiyotning 
u lk a n ta d q iq o tc h is i va m u m to z s h e ’riy a tn in g c h in a k a m
davomchisi deb o ‘ylab qolardi kishi», — deb yozgan edi.
S huni ham esla tish k e ra k k i, H a m id O lim jo n ijodi 20- 
y illard a y o q ad ab iy ta n q id c h ilik va ad ab iy o tsh u n o slik n in g
diqqatini o ‘ziga jalb etdi. Shoir ijodi haqida q ato r m aqola va 
taqrizlar yuzaga keldi. Keyinchalik o'zbek adabiyotshunosligida 
H am id Olimjon haqidagi tadqiqotlar yildan-yilga o ‘sib bordi. 
U ning birinchi to ‘plam i « K o ‘klam »ga yozilgan so‘z boshida: 
« N afis a d a b iy o tim iz y a n a b ir « K o ‘klam » b ila n b ezald i... 
« K o ‘klam » asosan m azm un, qism an shakl bilan hozirning 
q o ‘shig‘i b o iish g a haqlidir»80, — deb qayd etildi. M oskvalik 
tanqidchi V. Ermilov esa 1934-yilda: « 0 ‘zbek nasri va nazmining 
o ‘sishi G ‘afu r G ‘ulom , G ‘ayratiy, H am id Olimjon, U yg‘un, 
Oybek, Oydin, H asan P o ‘lat va b o shqalar bilan b o ‘ldi81, — 
deb yozdi. Biroq o ‘tgan asrning 30-yillarida shoir asarlarini 
n o t o ‘g ‘ri ta lq in q ilish , H a m id O lim jo n n i m a y d a b u rju a
t a ’siridagi ijod ko r deb ayblash hollariga ham y o ‘l q o ‘yildi. 
A n q a b o y H . O lim jo n ijo d id a « m a fk u ra v iy c h a to q lik la r»
mavjudligini yozdi («Qurilish» jurnali, 1931, 1-son). K. Boboyev 
H. O lim jon ni «yot ijo d k o rla r» q a to rig a q o ‘shishga u rin d i 
(«Qizil 0 ‘zbekiston» gazetasi, 1930-yil 15-oktabr). R. M ajidiy 
va A. S a ’diy u n i m ay d a b u rju a t a ’sirid ag i sh o ir sifa tid a
x a ra k te r la d i82. O x ir-o q ib a td a , 1937-yil 2 -n o y a b rd a sh o ir 
m illa tch ilarn in g «dum i» sifa tid a 0 ‘zb ek isto n Y o zu v chilar 
uyushmasi a ’zoligidan chiqarildi. Lekin k o ‘p o ‘tmay bu xatolik 
tu z a tild i, h a q iq a t q a ro r to p d i: H a m id O lim jo n u y u sh m a
a ’zoligiga qayta tiklandi83.