Say d u lla m irzayev

(1 9 9 3 ) r o m a n id a , a y n iq sa , o c h iq k o ‘r in a d i. R o m a n d a
x a lq im izn in g s o ‘n ggi 130-yillik tarixi uch a v lo d vak illari
b o ‘lmish kishilar hayoti m isolida aks ettirilib, sh o ‘rolarning
85

---

m ustam lakachilik siyosati ayovsiz fosh etilgan. Bu ijtim oiy-
siyosiy rom anda hayot haqiqati to ‘g ‘ri va ta’sirli k o ‘rsatilgan.
«O tam dan q olgan dalalar» rom ani p u b litsistik u slubda
y o z ilg a n . A sa r n in g b o sh q a h r a m o n i D e h q o n q u l o ‘zb ek
xalqining tim solidir. A dib ana shu adabiy tim sol vositasida
xalqim iz m ustam lakachilik davrida qul kabi ishlab, qul kabi
x o r-zo r kun k ech irib k e lg a n in i o c h ib ta sh la g a n . R o m a n
voqealari o ‘n bobda hikoya qilinadi. Shundan sakkiz bobida
b evosita D eh q on q u ln in g h ayoti va u bilan b o g ‘liq b o ‘lgan
fojiali voqealar aks ettiriladi.
D eh q o n q u ln in g b o b o si fa rg ‘on alik Jam oliddin K etm on
(birinchi avlod vakili) — erkin inson. U ning o ‘z yeri, o ‘z suvi
b or. B un d an u ich k i bir erk tu y g ‘u si b ilan g'u ru rla n a d i.
Jamoliddin dehqonchilikni jon-dilidan sevadi. U o ‘z dalasida
ter t o ‘kib, zavq-shavq bilan ishlaydi. H alol m ehnat evaziga
m o ‘l h o sil o lib , b em in n at y ash ayd i. B iroq T u rk iston n in g
chorizm tom on id an zab t etilish i natijasida Jam olid din nin g
tinchligi buziladi. Bosqinchilar yerni ham, suvni ham bulg‘ab,
harom qiladilar. Oqibatda, yerdan va suvdan baraka ketadi.
Jam oliddin toza yer-suv izlab, o ‘lka b o ‘ylab k o ‘p joylarn i
sarson-sargardon kezadi. Lekin u qayerga bormasin, hamma
jo y d a b o sq in ch ila r zu lm id an o zo r ch ek ad i. O xiri B u xoro