Say d u lla m irzayev

268

---

Yarim oqshom, chumchuqlar tingan,
H am m a qora libos kiyingan.
Soylarda tun, sahrolarda tun,
Daralarda, vodiylarda tun.
Yaproqlarda tun yo tib uxlar,
Soylarda tun qotib uxlar...
A na shu m anzara tasviridan so ‘ng shoir m uhabbat olovida 
y o n ayo tgan Z ayn ab n in g sevgi m ak tu b in i yozish jara y o n in i 
k o ‘rsatadi. Shoir tasviricha, Zaynabda buloq suvidek pok sevgi 
tuyg‘usi ham, o ‘zbek qizlari fe’l-atvoriga xos sharm -hayo, iffat 
tu y g ‘usi ham kuchli. Shu sababli qiz, bir to m o n d an , yurak 
ro z in i iz h o r e tm a s d a n — sevgi m a k tu b in i y o z m a s d a n
tu ro lm a y d i. Ik k in c h i to m o n d a n , yigitga b irin c h i b o ‘lib, 
o ‘zin in g y u rak sirini o c h ish d a n o r q ila d i. S h o ir Z a y n a b
qalbidagi ana shu ikki tu y g'u o 'rtasid ag i kurashni m ahorat 
bilan tasvirlab bergan:
«Seni, Omon ко ‘rgandan beri,
Ко ‘zlarim ga uyqu kelmaydi.
Senga m ayl qo'ygandan beri
Hech narsaga ко 'ngil to ‘Imaydi...»
О ‘у lab-o ‘у lab to ‘xta b qoladi,
Og ‘ir-og ‘ir nafas oladi.
Yozganlarin o'qiydi takror,
Yuragida uyg ‘onadi or
—
Va qog 'ozni yirtih tashlaydi.
Bu parchada shoir Zaynabga doir shunday harakat, o ‘zgarish 
va detallarni topib tasvirlaganki, ular o ‘sha holatdagi obraz 
ru h iy a tig a ju d a m o n an d b o ‘lib tu sh g a n . S h u n in g u ch u n
o ‘quvchi Zaynabning bu paytdagi h arakatlarini g‘oyat tabiiy 
deb biladi va qiz bilan birga havajonlanadi, voqeaning davomini 
orziqib kutadi.
«Zaynab va Omon» dostonida milliy tarovat (kolorit) aniq- 
tiniq aks etgan. Asar sujeti va undagi obrazlar talqinida, peyzaj 
tasvirida, personajlar tilida milliy xususiyatlar va milliy belgilar 
yorqin ifodalangan.
269

---

D oston uslubi — g ‘oyat ravon va jozibador, tili — sodda, 
jonli va b o ‘yoqdor. Bu asar XX asr o ‘zbek adabiyotidagi «tavsiflar 
bilan emas, balki m anzaralar va obrazlar bilan so‘zlaydigan» (V. 
Belinskiy) haqiqiy she’riyatning mumtoz namunasidir.
H am id O lim jon nin g 30-yillardagi ijo d id a «O ygul bilan 
Baxtiyor» (1937), «Sem urg‘» (1939) ertak-dostonlari alohida 
o ‘rin egallaydi. Shoir bu ikki dostonni yaratish bilan folklordan 
ijodiy oziqlanishning ibratli nam unasini k o ‘rsatdi.
M a ’lumki, Hamid Olimjon «So‘z san’atining boshi b o ig a n
folklor»ni (M. Gorkiy) yoshligidanoq sevib o ‘rgangan. Bobosi 
m ulla Azim va onasi K om ila bibi aytgan ertak va m atallarni 
jon qulog‘i bilan tinglagan. Shoir bejizga keyinchalik yozmagan: