Savollarga javob bering. Bilish falsafasi va uning shakllari Jamiyat falsafasi va uning shakllari

qo‘llaniladi. Tafakkur bilishning yuqori bosqichidir. Uning mohiyatini yaxshiroq

tushunish uchun bilish jarayonida tutgan o‘rni, bilishning boshqa shakllari bilan

bo‘lgan munosabatini aniqlab olish zarur.

5. Madaniyatning turlari ichida, xususan ma’naviy madaniyat doirasida axloqiy madaniyat

o‘zining nihoyatda keng qamrovliligi bilan ajralib turadi. Uning shaxs hayotida voqe bo‘lishi

xilma-xil omillar vositasida ro‘y beradi. Chunonchi, hayotiy tajriba, tarbiya, axloqiy ta lim, san’at

ana shunday vositalardan hisoblanadi. Axloqiy madaniyat shaxsga o'zgalar bilan munosabatda

an’anaviy axloqiy qonun-qoidalardan ijobiy foydalanishni, ularga zamonaviylik nuqtayi nazardan

yondashishni, ezgulik bilan yovuzlikning farqiga borishni va egallagan axloqiy bilimlarini

samarali tatbiq etishga o‘rgatadi. Qisqasi, u shaxsning jamiyat axloqiy tajribalarini egallash va

ulardan o‘z tajribalarida foydalamshi o‘z-o‘zini muntazam takomillashtirib borishi singari

jihatlarni qamray o ladi; shu bilan shaxs axloqiy taraqqiyotining belgisi hisoblanadi hamda davlat

va jamiyatdagi axloqiy darajani yuksaltirishga xizmat qiladi. Axloqiy madaniyat doimo

zamonaviydir. Ya’ni, u muayyan zamon erishgan axloqiy yutuqlar yoxud darajaning shaxs axloq iy

hayotidagi ko‘rinishidir. To‘g‘ri, u, yuqorida aytganimizdek, ma’naviy axloqiy qadriyatlarni

butunlay inkor etmaydi, lekin ularning zamonaviy shakllarda namoyon bo‘lishini ta’minlaydi. M.

mulozamat, takalluf va murojaat odobini olaylik. Bu axloqiy qadriyatlar qadimdan mavjud. Lekin

ularning bugungi kundagi shakllari, deylik, Navoiy davridagidan farq qiladi. Garchand, u davrdagi

mulozamat, takalluf va murojaat odobi o‘z mohiyatini saqlab qolgan bo‘lsa-da, bugun ulardan

o’sha shakllarda foydalanish erish tuyuladi, hazilomuz-kulgili ko'nnadi, hatto istehzoli-kinoyaviy

urg‘u kasb etadi. Biz yuqorida madaniyatning keng qamrovlilik xususiyatini ta ’kidlab o‘tdik.

Zotan madaniyatning biror sohasi yo‘qki, unda axloqiy madaniyat bevosita yoki bilvosita ishtirok

etmagan boMsin. U iqtisodiy madaniyatmi, tibbiy madaniyatmi, estetik madaniyatmi, baribir

axloqiy madaniyatsiz mavjud bo‘lolmaydi. Hammasida axloqiy madaniyat muomala odobi,

etiket, kasbiy odob ko‘rinishlarida nafaqat ishtirok etadi, balki ma’lum ma’noda ularning yashash

shartini belgilab beradi. Insonlar toki jamiyat bo‘lib hayot kechirar ekanlar, ular birbirlari bilan

axloqiy munosabatga kirishmay yashashlarining iloji yo‘q. Axloqiy madaniyat ana shu

munosabatning asosi, mohiyatini tashkil etadi.

Axloqiy madaniyat axloqiy tafakkur madaniyatining qator unsurlarini o‘z ichiga oladi. Ana

shunday eng muhim unsurlardan biri — muomala odobi.