Sath o‘lchash asboblari, qalqovichli sath o‘lchagichlar, gidrostatik sath

23.6 
–
 
расм.
 
Босим остида (берк 

идишда) суюқлик сатҳини 
дифманометр билан ўлчаш 
схемаси
 

---

∆P=P
1
-P
2
=[hρ
1
-Hρ
2
-(h-H)ρ]∙g=[h(ρ
1
- ρ)-H(ρ
2
-ρ)]∙g
(23.16) 
(23.16) ifodadan ko‘rinib turibdiki, sath o‘lchagich ko‘rsatishi h ning joriy 
qiymatigagina emas, suyuqlik zichligiga ρ
1
va bug‘ zichligi ρ ga ham bog‘liq, ular 
esa o‘z navbatida idishdagi muhitning harorati va bosimiga bog‘lik. Shuning uchun 
difmanometr- sath o‘lchagichning shkalasini hisoblash idishdagi ishchi bosimi 
bo‘ycha hisoblanadi. Bu yerda,n tashqari, o‘lchash natijasiga impulsli naychadagi-
suyuqlik zichligi ρ
1
ning o‘zgarishi ta'sir etadi, chunki bu yerda, balandligi h bo‘lgan 
ustunning va impulsli naycha 5 ning gidrostatik bosimi o‘zgardi, shu bilan bir vaqtda 
R
1
bosim o‘zgarmas bo‘lib qolishi lozim. Bu atrof muhit harorati yoki idishdagi 
muhit harorati o‘zgarganda sodir bo‘ladi. 
 
Sathni difmanometrlar bilan o‘lchash usuli qator afzalliklarga ega: sath 
o‘lchagichlar mustahkam, montaj qilish oddiy va ishonchli ishlaydi. Ammo ularda 
bitta jiddiy kamchilik bor: difmanometrlarning sezgir elementi nazorat qilinuvchi 
muhitga bevosita tegib turadi. Agressiv muhitlarning sathni o‘lchashda bu yo 
difmanometrlar uchun maxsus materialdan foydalanishni taqozo qiladi yoki 
difmanometrga aktiv muhit kirib qolishdan, masalan, impuls naychalariga ajratish 
qurilmalarini ulash, impulsli naychalarni toza suv bilan yuvish va hokazodan 
saqlaydigan difmanometrlarni ulash sxemalarini qo‘llanishni taqozo qiladi. 
Bu kamchilikdan gidrostatik sath o‘lchagichlardan bir turi — pezometrik sath 
o‘lchagichlar mustasnodir. 
Pezometrik sath o‘lchagichning prinsipial sxemasi 23.7-rasmda keltirilgan. 
Bu asboblar zichligi o‘zgarmas suyuqlik ustunining bosimini o‘lchashga 
mo‘ljallangan. Suyuqlik ustunining bosimi uning balandligiga mutanosib ravishda 
o‘zgaradi. Pezometrik sath o‘lchagichlar turli xil: agressiv, agressiv bo‘lmagan va 
qovushqoqligi katta bœlgan suyuqliklarni ochiq yoki berk 
idishlardagi suyuqliklar sathini o‘lchashda qo‘llaniladi. Suyuqlik 
solingan idishga pezometrik naycha 1 tushiriladi va uning ustki 
tomoni manometr 4 bilan parallel qilib havo yoki inert gazi 
manbaiga ulanadi. Unda havoning sarfi drossel 3 bilan cheklanib, 
rotametr 2 yordamida nazorat qilib turiladi. 
Idishdagi suyuqlik sathining berilgan N balandligida 
pezometrik naychadan suyuqlik orqali chiqadigan havo 
pufakchalarining har sekundda bittadan chiqishi ta'minlangan bo‘lishi kerak. 
Suyuqlik sathi ortsa, naychadagi bosim ortadi, undan chiqadigan pufakchalar 
soni kamayadi, suyuqlik sathi kamaysa, naychadan chiqadigan pufakchalar soni 
23.7
–
 
расм.