«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

№ 4 бөлме 
- қазбаның оңтүстік-шығысынан ашылды. Бөлменің жарты 
солтүстік бөлігі ғана топырақтан аршылды, көлемі 4,90×2,30 м. Оңтүстік 
қабырғасы қазбаның жиегінің астында ашылмай қалды. Бөлменің батыс 
жағында № 3 бөлменің шығыс қабырғасына дейінгі аралықта жіңішке 
қабырғалармен бөлінген тамбур бар, көлемі 2,65×0, 90 м. Бұл қабырғалардың 
қалыңдығы 24 см, биіктігі 30 см. Бөлменің солтүстік-шығыс бұрышына таман 
тандыр пеш орналасқан. Диаметрі 74 см. Осы тандырды ашу кезінде, оның 
басқа бір төменгі-деңгейдегі тандырдың үстіне ойып орналасқанықталды. 
Тандырлар іші күлге толы. ІІ-қазба. Бұл қазба көлемі 6,20×10,70 м болады. 
Қазбадан бірнеше тандыр пештен тұратын кешен ашылды. Көлемі 3,45×2,10 м, 
биіктігі 45 см., болатын ауданда төрт-төрттен екі қатар, 8 тандыр пеш 
орналасқан. Пештер ортадан жүргізілген бір арналы канға қосылған. Пештердің 
ауыз қуыстары батыс және шығыс жақтарға қараған. Тандыр диаметрлері 40– 
50 см-дей болады. Кан солтүстікке созылып қабырғаға орнатылған тік 
мұржамен аяқталады. Канның ұзындығы 3 м, ені 24 см. Осы пештер кешенінің 
оңтүстік-шығыс бұрышы маңынан еденнен қазылған дөңгелек келген 
шұңқыр анықталды. Осы диаметрі 1,30 м., болатын шұңқырды тазалап қазып, 
10 см., тереңдікте ірі тандыр пеш ашылды. Тандырдың диаметрі 80 см, тереңдігі 
еденнен есептегенде 1,15 см болады. Тандырдың қабырғасын сыртынан шикі 
кірпішпен қаптаған. Шикі кірпіштердің көлемі 38×21×12 см. Тандырдың іші 
күлге толы болды. Бұл еденге орналасқан тандырдың шығыс жағында 30 см., 
жерде бөлменің шығыс қабырғасы орналасқан. Ол қазбаның оңтүстік жиегінен 
солтүстікке 4,80 м., ұзындыққа созылған. Қабырғаның ені 45 см, биіктігі 
60 см. Бөлменің солтүстік қабырғасының биіктігі анықталмаса, батыс
қабырға мүлдем табылмады. Солтүстік-шығыс бұрышта тағы бір тандыр пеш 
орналасқан, диаметрі 60 см. Бұл пештің түтіндігі сол бұрышта орналасқан тік 
мұржа арқылы шығып кететін болуы керек. Пештің ауыз қуысы оңтүстікке 
қараған. Пеш қабырғаларының сақталуы нашар.Тандыр пештердің 
көп орналасуына байланысты бұл бөлмеде наубайхана орналасқан болуы 
мүмкін.Қазбадан көптеген қыш құмыралар, сүйек, металл, зергерлік бұйымдар, 
тас бұйымдар көп жиналған. Осы заттар жеке- жеке сипаттама жасалған. 
Қаланың мәдениеті мен уақыты туралы жаңа деректер алға болады. 
Құмыра мойны. 
Бүтін, бір тұтқалы, сұйықтық құюға арналған. Тұтқасы 
мойнынан бастап кеудесіне бекітілген. Ернеуі мен мойын тұсында екі,үш 
сызықты белдеу бар. Құмыра иығы оюлы өрнекпен көмкерілген. Мойнынан 
төмен жағы сынып қалған. Сұр түсті саздан жасалған. Сақталған биіктігі 19 см, 
ернеу диаметрі 4 см. 
Құмыра. 
Бір тұтқалы қызыл қоңыр түсті. Сапалы саздан күйдіріліп жасалған. 
Биіктігі 1305 см, ернеу диаметрі 8 см, түбінің диаметрі 9 см. Мұндай 
құмыралары 14 ғасырмен даталанады. 

---

159