Saqlash vazirligi sh. S. Shoyimova, M. K. Xoshimova, sh. R. Mirzayeva, M. M. Qo

testologiya 
(ingl. 
test  –  sinash,  logos  –  fan,  bilim,  ta’limot)  deb  ataladi.  Testologiya  fani 
psixologiya, 
sotsiologiya, 
pedagogika 
va 
boshqa 
axloqshunoslik 
fanlarining  birlashuvi  natijasida  yuzaga  kelib,  bilim,  k o’nikma  va 
malakalarni obyektiv baholash uchun testlar ishlab chiqish masalalari bilan 
shug’ullanishga  mo’ljallangan. Testologiya tarixi  XIX asr psixologiyasiga 
oid  bo’lib,  testni  birinchilar  qatorida  ingliz  psixologi  F.Galton  psixik 
jarayonlar  sohasida  insonlar  orasidagi  individual  farqlarni  aniqlash 
maqsadida qo’llashga harakat qilgan.
 
Pedagogik  test  birinchi  bor  1864  yilda  Buyuk  Britaniyada  J.Fisher 
tomonidan  ta’lim  oluvchilarning  bilim  darajasini  tekshirish  uchun 
qo’llanilgan. 1902 yili E.Torndayk pedagogik testlarning nazariy asoslarini 
ishlab  chiqqan.  XX  asrning  boshlarida  amerikalik  olim  V.A.Makkoll 
psixologik va pedagogik testlarni bir-biridan ajratadi.
 
1915-1930  yillarda  Amerikada  milliy  dastur  qabul  qilindi.  Ushbu 
dasturga ko’ra maktabda o’qitiladigan barcha fanlar bo’yichatestlarni ishlab 
chiqish,  ulardan  ta’lim  jarayonida  foydalanishning  samarasini  sarhisob 
qilish  edi.  Ushbu  dastur  natijalari  Amerika  ta’lim  tizimiga  test  nazoratini 
kirib kelishiga va testologiya fanini taraqqiy etishiga turtki bo’ldi. 15 yilga 
mo’ljallangan dasturni amalga oshirish va natijalarini sarhisob qilish uchun 
aloxida kompaniya (Educational  Testing Service) tuzildi. 1961 yilga kelib 
AQShda  2000  dan  ortiq  standart  testlar  ishlab  chiqildi.  15  yilga 
mo’ljallangan  dasturdagi  ishlar  nihoyasiga  yetgach,  ushbu  milliy 
kompaniya  (Educational  Testing  Service)  Jahon  test  kompaniyasiga 
aylandi.
 
Criterion-Referenced  Tests  –  hozirgi  kungacha  dunyo  bo’yichaamalda 
qo’llanib 
kelinayotgan 
o’quvmaqsadlariga 
erishganlikni 
yoki 
kompetensiyalarni  o’zlashtirish  samarasini  bosqichma-bosqich  nazorat 
qilishga tayanuvchi baholash modeli.
 

---

10
0
 
 
Shuningdek,  G.G.Azgaldov  rahbarligida  bir  guruh  rus  olimlari 
tomonidan