Saqlagichlar

VAQT RELELARI, AVTOMAT UZGICHLAR VA SAQLAGICHLAR 
Vaqt relesi; xayallash vaqti (xayallatib ulash, xayallatib uzish- ya’ni bir oz 
vaqt o‘tkazib ulash yoki uzish ma’nasida); relening magnit zanjiri; elektromagnitli 

---

rele; oraliq rele; avtomatlar; avtomatlarning asosiy parametrlari; avtomatlarning 
turlari; saqlagichlar; eruvchan o‘tkazgich (plavkaya vstavka). 
Ximoya qilish va avtomatika sxemalarida, ko‘p xollarda, ikki yoki bir necha 
apparatlarni ishlatib yuborishda qandaydir kechiktirib ulash vaqtini (keyinchalik 
xayallab ulash vaqti yoki uzish vaqti deb yoziladi) xosil qilish talab qilinadi. 
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda xam turli texnologik operatsiyalarni 
ma’lum ketma-ketlikda amalga oshirish e’tiyoji uchrab turadi. 
Aynan mana shunday xayallash vaqtini xosil qilish uchun vaqt relesi deb 
ataladigan apparatlardan foydalaniladi. 
Vaqt relelariga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
a) manba kuchlanishi, chastota, tashqi muxit, ‘arorat va boshqa faktorlarning 
o‘zgarishdan qat’iy nazar, xayallash vaqtining stabilligi (o‘zgarmay, birday 
qolishi) 
b) iste’mol quvvati, massa va o‘lchamlarining kichik qiymatlariga ega 
bo‘lish; 
v) kontakt tizimining etarli quvvatiga ega bo‘lish. 
Vaqt relesi manbadan uzilgandan so‘ng o‘zining boshlang‘ich xolatiga keladi. 
Belgilanishiga ko‘ra vaqt relelariga quyidagi spetsifik (maxsus) talablar qo‘yiladi: 

ishlab ketish (ulab-uzish) miqdori (5-10) 10
6
ga teng bo‘lgan yuqori 
darajadagi mexanik emirilishga bardoshlilik; 

xayallash vaqti 0,25-10s. bo‘lgan vaqt relelari uchun ishlash aniqligiga ega 
bo‘lish, bunda ishlab ketishdagi xayallash vaqtining miqdori 10% dan oshmasligi 
kerak; 

relelar ishlab chiqarish sexlaridagi tebranishlar va silkinishlar sharoitida 
ishlash-ga mo‘ljallangan bo‘lishlari kerak; 

energetik tizimlarni ximoya qilish relelari katta aniqlakdagi xayallash vaqtini 
ta’minlashlari, katta darajadagi emirilishga bardoshlilikka [(5-10) 
.
10
3
] ega 
bo‘lishlari kerak (bunday relelarning xayallash vaqti 0,1-2,0 s. ni tashkil etadi); 

texnologik jarayonlarni 
avtomatlashtirish uchun katta 
qiymatga 
ega 
bo‘lgan 
xayallash vaqtini xosil qilish 
talab 
qilinadi 
(bir 
necha 
minutdan to bir soatgacha). 
Elektromagnitli 
sekinlatuvchi 
relening 
tuzilishi va ishlash prinsipini 
ko‘rib chiqamiz. REV-800 
tipidagi 
shunday 
relening 
ko‘rinishi - rasmda aks 
ettirilgan. 
Ushbu 
relening 
magnit 
zanjiri 
magnit