Saqlagichlar

tok bo‘yicha 
maksimal avtomatlar; tok bo‘yicha minimal avtomatlar; teskari tok avtomatlari; 
tok xosilasiga ko‘ra ishlovchi maksimal avtomatlar; qutblangan maksimal 
avtomatlar
ga bo‘linadilar. 
Saqlagichlar
– elektr qurilmalari va sxemalarini yuklama toki ortib ketishi 
va qisqa tutashuv tokidan ximoya qilish uchun belgilangan elektr apparatlaridir. 
Erib ketish uchun mo‘lajallangan o‘tkazgich
(keyinchalik saqlagichning 
eruvchi o‘tkazgichi deb yuritamiz) va eruvchi o‘tkazgich (plavkaya vstavka) 
erigandan so‘ng xosil bo‘lgan yoyni o‘chirish uchun belgilangan 
yoy o‘chirish 
qurilmasi
, saqlagichning asosiy elementlari hisoblanadi. 

---

12.4-rasm PR tipidagi saqlagich. 
Elektr yoyi yopiq xajmda o‘chiriladigshan PR-2 tipidagi saqlagich 
konstruksiyasi. 17.3-rasmda aks ettirilgan. Saqlagichning eruvchi o‘tkazgichi 3 
shtamplash yo‘li bilan ruxdan yasalib, pichoqsimon kontaktlar 5 ga shaybali boltlar 
bilan qatiriladi. Eruvchi o‘tkazgich germetik trubkasimon patron ichiga 
joylashtiriladi. Patron esa o‘z o‘rnida fibrali (presslangan, elastik va pishiq) silindr 
1, latundan yasalgan ‘alqa (oboyma) 2 va latun qalpoqcha 4 lardan tuzilgan. Tok 
kuchi 15A dan 60A gacha bo‘lgan saqlagichlar sodda konstruksiyadagi kontakt 
tizimiga ega bo‘ladi (17.3,a-rasm). Eruvchi o‘tkazgich, nominal kuchlanish 
miqdoriga qarab, bittadan to to‘rttagacha toraygan bo‘lakchalarga ega bo‘lishi 
mumkin (17.3,v-rasm). Eruvchi o‘tkazgichning aynan shu toraygan bo‘lakchalari 
qisqa tutashuv paytida tezlik bilan erib ketishni ta’minlab, tokni cheklash effektini 
xosil qiladi. 
Saqlagichlarga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
1. Saqlagichning vaqt-tok xaraktristikasi ximoyalanayotgan ob’ektning
xarakteristikasidan pastda joylashgan bo‘lishi kerak. 
2. Qisqa tutashuv chog‘ida saqlagichlar selektiv (aynan avariya xolatdagi 
bo‘lakni uzish) ishlashni ta’minlashlari kerak. 
3. Saqlagichlarning ‘arakteristikalari stabil (bir xilda, o‘zgarmas) bo‘lishlari 
kerak. 
4. Qurilmalar quvvatining oshib borishini hisobga olgan xolda, saqlagichlar 
yuqori darajadagi o‘chirish (uzish) ga qodir bo‘lashlari kerak. 
5. Ishdan chiqqan saqlagich yoki o‘tkazgichni yangisi bilan almashtirish 
ko‘p vaqt talab qilmasligi kerak. 
Nazorat savollar 
1. Qanday relelar vaqt relesi deb yuritiladi? 
2. Vaqt relelariga qanday talablar qo‘yiladi? 
3. Elektromagnitli sekinlatuvchi relelarning tuzilishi va ishlash prinsipi 
qanday? 
4. Oraliq relelari qanday xollarda qo‘llaniladilar? 
5. Avtomatlar qanday vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan? 
6. Avtomatlarga qanday talablar qo‘yiladi? 
7. Qanday rejim avtomatlar uchun normal ish rejimi deb hisoblanadi? 

---

8. Avtomatlar qanday turlarga bo‘linadi? 
9. Qanday elektr appparati saqlagich deb ataladi? 
10. Saqlagichlarga qanday talablar qo‘yiladi?