SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

Tavi 3 - socialuri Semecneba da socialuri realobis Seswavlis meTodebi

1.socialuri epistemologiis sagani da ZiriTadi tradiciebi

sanam SevudgebiT socialuri faqtebisa da movlenebis samyaros Seswavlis ZiriTadi meTodebis gacnobas, aucilebelia mcire eqskursis gakeTeba Tanamedrove socialur epistemologiaSi da rogorc mis miRwevebSi, aseve mis problemebSi garkveva. es saWiroa imitom, rom socialuri meTodologia da socialuri epistemologia erTmaneTTan mWidro kavSirSi arian: epistemologiuri principebi avseben meTodologiurs da piriqiT. albaT, viRacas SeiZleba moeCvenos, rom socialuri realobis epistemologia sakmaod martivia da mkafio, da yvela epistemologi moqmedebs erTi da igive paradigmis CarCoSi. SemdgomSi advilad darwmundebiT, rom es filosofiaSi ucodinari adamianis namdvili iluziaa. sinamdvileSi socialuri Semecnebis procesi imdenad rTuli da mravalferovania da warmodgenilia imdenad didi raodenobis skolebiT da mimarTulebiT, rom aq Cven iZulebulebi varT mxolod maTi mokle daxasiaTebiT SemovifargloT.

aucilebelia gavecnoT sociologiuri kvlevebis ZiriTad meTodebs, romlebic pirobiTad SeiZleba ganvixiloT, rogorc socialuri kvlevis meTodebi. socialuri kvlevis meTodebi sinamdvileSi ufro bevria, da kerZod, ekonomikuri kvlevis meTodebi mxolod nawilobriv moicaven im meTodebs, romlebsac iyenebs sociologia.

socialuri epistemologia (socialuri gnoseologia²) - es aris filosofiuri (socialur-filosofiuri) mecniereba, romelic ikvlevs socialuri realobis (sazogadoebis, sociumis) Semecnebis ZiriTad wesebs da socialuri meTodologiis (socialuri realobis meTodologiis) Teoriuli birTvia.

socialuri epistemologiis istoriaSi SeiZleba gamovyoT ramodenime ZiriTadi tradicia. amasTanave, yvela maTgans ase Tu ise gaaCnia Tavisi gagrZeleba Tanamedrove socialur-epistemologiur azrSi. Tanamedrove socialuri epistemologias axasiaTebs koncefciebis pluralizmi, da amitom nebismieri saubari erTian socialur epistemologiaze aris usagno.

aRvniSnoT Tanamedrove socialuri epistemologiis ZiriTadi tradiciebi, TiToeuli maTgani moicavs oTx filosofiur mimarTulebas: pozitivizmi da marqsizmi; neokanteloba (neokantianoba)  da maqs veberi (veberianizmi); socialuri fenomenologia da hermenevtika; poststruqtualizmi da postmodernizmi.

am oTxi tradiciidan yvelaze did yuradRebas Cven vaqcevT pirvelsa da meores, yvelaze naklebs - mesame da meoTxes, rac Seesabameba maT gavrcelebas da popularobas samecniero wreebSi. pozitivizmi mis gansxvavebul interpretaciebSi (maT Soris marqsistulSi) da neokantelobisagan warmoSobili swavleba m.veberis socialuri Semecnebis Sesaxeb arian XX - XXI s. dasawyisis absoluturi liderebi socialur epistemelogiaSi, TviTon gadafaraven ra yvela danarCen socialur-epistemelogiur mimarTulebebs da koncefciebs.

2. pozitivizmi da marqsizmi

pozitivizmi - filosofiur-meTodologiuri swavlebaa, romelic gamoCnda XIX saukunis pirvel naxevarSi. mis fuZemdeblad miiCneva frangi filosofosi da sociologi ogius konti (1798-1857). pirvelad, zustad man SemoiRo termini „pozitivizmi“, romelic gulisxmobs raRac „pozitiuri („dadebiTi“) filosofiis Seqmnis SesaZleblobas, Tavisufals spekulaciebisgan da abstraqtuli (am sityvis cudi gagebiT) metafizikuri msjelobisagan, da romelsac TavisTvis modelis saxiT miCneuli aqvs sabunebismetyvelo (empiriuli) mecnierebebi, pirvel rigSi maTematika da fizika.

kontis Tanaxmad, socialuri mecnierebebi Tavisi meTodisa da sagnis mixedviT principulad arafriT gansxvavdebian sabunebismetyvelo mecnierebebisgan. zustad ise, rogorc sabunebismetyvelo mecnierebebi, Tavisi ganviTarebis umaRles stadiaze maT gaaCniaT unari mogvcen socialuri samyaros erTaderTi swori da obieqturi suraTi, miviRoT Sedegi, romelic warmoadgens obieqtur WeSmaritebas. TviTon socialuri mecniereba, iseve rogorc mTeli sazogadoeba, Tavis ganviTarebaSi gadis sam ZiriTad stadias: Teologiurs, metafizikurs da pozitiurs. pirvel stadiaze, adamianis goneba socialuri faqtebis samyaros axsnaSi iyenebda zebunebriv Zalas; meore stadiaze zebunebrivis ganmarteba Canacvlebul iqna abstraqtuli metafizikuri arsobis axsniT, romelTa ricxvs konti miakuTvnebda nebismier filosofiur ganmartebas: „kanoni“, „substancia“, „azri“ da a.S. da bolos, mesame stadiaze moqmedebaSi Sedis pozitiuri meTodi, romelic asufTavebs socialur swavlebas spekulatiuri „nayarisa“ da „abstraqciisgan“: Sedegad, es ukanaskneli Tavisi struqturiT xdeba bunebriv-mecnieruli codnis msgavsi. socialur codnas Seswevs unari iyos aseTive doniT dasabuTebuli da mtkicebadi, rogorc codna sabunebismetyvelo mecnierebebSi, da igi unda iyos aseTi, - razec mravaljer miuTiTa kontma.

XX saukunis pozitivizma (Cveulebriv, mas uwodeben logikur pozitivizms an neopozitivizms) ufro metad SeimuSava da gaaRrmava kontis es debulebebi. socialur mecnierebebs waeyena kidev ufro didi moTxovnebi maTi formalizaciisa da maTematizaciis saxiT, ufro metad gamkacrda socialuri codnis safuZvlebis meTodologiuri kritika, safuZvlian garCevas daeqvemdebara „WeSmaritebis“ problema socialur SemecnebaSi. magram Sedegi darCa TiTqmis igive: zogadad, socialuri mecnierebebi sabunebismetyvelo mecnierebebis msgavsia da unda “mibaZon“ maT Tavisi meTodebisa da miznebis mixedviT. ufro konkretulad es davida Semdeg mtkicebulebebamde: WeSmariteba aris mxolod mecnieruli da sxva aranairi ar SeiZleba iyos; mecnieruli WeSmariteba - es upirvelesad maTematikuri da logikuri WeSmaritebaa; socialuri mecnierebebis mimarT SeiZleba gamoyenebuli iyos mtkicebadobis da dasabuTebis iseTive kriteriumebi, rogorc es gamoiyeneba sabunebismetyvelo mecnierebisadmi; socialur mecnierebebSi unda Catardes demarkacia - zustisa da damtkicebuli codnis gamijvna metafizikurisgan da spekulatiurisgan; WeSmariteba socialur mecnierebebSi unda iyos verificirebadi an Tundac falsificirebadi, sxvagvarad sakiTxi WeSmaritebis Sesaxeb saerTod ar unda ganixilebodes³.

daaxloebiT igive meTodologiur principebze agebda Tavis pozicias aseve karl marqsi (1818-1883).

analogia socialur da sabunebismetyvelo-mecnierul SemecnebasTan warmoadgens karl marqsis da misi TanamebrZolis fridrix engelsis koncefciis kvakuTxeds, romelsac SemdgomSi ewoda „marqsizmi“. mis Tanaxmad, sazogadoebis kanonebi Tavisi struqturis mixedviT principulad arafriT ar gansxvavdeba bunebis kanonebisagan, im gamonaklisis garda, rom sazogadoebrivi kanonebi ZiriTad moqmedeben rogorc kanoni-tendenciebi, e.i. maT gaaCniaT albaTobisa da statistikuri xasiaTi⁴. Tavisi arsiT socialuri mecniereba (filosofia, politekonomia, iurisprudencia da a.S.) arafriT ar gansxvavdeba sabunebismetyvelo mecnierebisgan (maTematika, fizika, qimia, biologia da a.S.): igi iseve ikvlevs da Seiswavlis kanonebs, romlebsac k.marqsis yvelaze cnobili ganmartebiT gaaCniaT bunebriv-istoriuli xasiaTi. sazogadoebis ganviTarebis gansakuTrebul etapze es kanonebi aseve Seiswavleba, rogorc sxva nebismieri. sazogadoebis kanonebi Tavisi arsiT absoluturia moqmed socialur jgufebis, klasebis, partiebis da ideologiis mimarT, e.i. isini dganan maTze maRla, amavdroulad maTi qmedeba vlindeba progresuli klasis, socialuri fenis an partiis politikuri da ekonomikuri aqtivobiT. kanonis interpretaciaSi aranairi faseulobiTi sxvaoba, da aseve maTi qmedebebis damamtkicebeli socialuri faqtebi ar aris da arc SeiZleba iyos: kanonebis interpretacia mkacrad erTmniSvnelovania, da maTi swori ganmarteba srulad emTxveva mecnierul, socialur WeSmaritebas (mecnieruli WeSmariteba socialuri faqtebis da movlenebis SemecnebaSi). nebismieri sxva midgoma am WeSmaritebis mimarT interpretirdeba rogorc socialuri sicrue - cru codna socialuri faqtebis da movlenebis gagebiT. burJuaziul (kapitalistur) sazogadoebaSi, erTaderT progresul klass, romelic mimarTulia mecnieruli socialuri WeSmaritebis misaRebad, warmoadgens proletariati (muSaTa klasi), xolo misi interesebis gamomxatvelia komunisturi partia. nebismieri moqmedebebi proletariatis da komunisturi partiis winaaRmdeg xorcieldeba reaqciuli poziciebidan, xolo msgavsi qmedebebis ideologiuri iaraRi iqneba socialuri sicrue - mecnieruli WeSmaritebis winaswarganzraxuli damaxinjeba socialuri faqtebis da movlenebis mimarT.

Sedegad, marqsizms da pozitivizms aerTianebs erTiani midgoma socialuri WeSmaritebis problemisadmi: mecnieruli WeSmariteba socialuri fenomenebis mimarT SesaZlebelia, da is SeiZleba iyos mxolod erTi; yvela sxva ganmarteba iqneba mcdari; amasTanave, socialuri WeSmaritebis cneba moicavs rogorc mtkicebas TviT gasaanalizebeli socialuri faqtis an movlenis mimarT, aseve maT nebismier interpretirebas ama Tu im faseulobebis poziciidan.