Sanoq sistemalari

N = a_kp_k + a_k-1p_k-1 + ... + a₁ p₁ + a_o p₀
Bu yerda:
a_k , a_k-1 ,.., a₀ - berilgan sonni tashkil etuvchi raqamlar;
k - sondagi raqamlar sonidan bitta kam miqdor (chunki birinchi raz-ryad 0 (nul) dan boshlangan).
Masalan, o'nlik sanoq sistemasidagi 98327 sonida 7 raqami birlikni, 2 raqami o'nlikni, 3 raqami yuzlikni, 8 raqami minglikni, 9 raqami o'n minglikni ifodalaydi.
Yuqoridagi ifodaga ko'ra ao = 7; a1 =2; a2 =3; a3 =8; a4 =9 va p=10,
k=4 (5-1) bo'lib, berilgan son quyidagi ko'phad shaklda bo'ladi:
98327=9 *104 + 8 * 103 + 3* 102 +2 * 101 + 7 * 100
Sonlarni boshqacha usul va qoidalar asosida shakllantira oladigan sanoq sistemalari ham mavjud. Bunday sistemalar jumlasiga rim raqamlari sistemasi kiradi. Mazkur, sistemada raqamlar va sonlarni ifodalovchi maxsus belgilar to'plami bo'lib, ixtiyoriy son ana shu belgilar yordamida tuziladi. Bunda ishlatilayotgan belgilar raqam va sonlar guruhiga bo'linmaydi hamda shu belgi sonni ifodalovchi raqamlar ketma-ketligining qaysi o'rnida turishidan qat'iy nazar, o'z miqdorini bildiraveradi.
Masalan, rim raqamlari sistemasida ma'lum belgilar mavjud bo'lib, ular quyidagilarni ifodalaydi:

• 
  1 raqami "I" belgi bilan;
  
• 
  5 raqami "V" belgi bilan;
  
• 
  10 soni "X" belgi bilan;
  
• 
  50 soni "L" belgi bilan;
  
• 
  100 soni "C" belgi bilan;
  
• 
  500 soni "D" belgi bilan;
  
• 
  1000 soni "M" belgi bilan ifodalanadi.
  

Ular orasidagi boshqa sonlar miqdor jihatdan katta bo'lganidan ma'lum sonni ayirish yoki miqdor jihatdan kichik bo'lganiga biror sonni qo'shish ko'rinishida belgilanadi.
Topshiriqlar.
1-misol. Sinfingizdagi barcha o`quvchilar ro`yxatini ism-sharflarini alfavit bo`yicha tartiblash bilan tuzing.
2-misol. Sinfingizdagi o`quvchilar ro`yxatini tug`ilgan yili bo`yicha tuzing.