«Sanoatni axborotlashtirish» fakultеti «Informatika va axborot tеxnologiyalari» kafеdrasi

Kurs ishning dolzarbligi. Tabiiy mineral tuproqlar sorbent sifatida neftni qayta ishlash va yog‘larni regeneratsiyalash sanoatlarida oqartiruvchi vositalar sifatida keng doirada qullanilgan va qullanilib kelmoqda. Shuning uchun tabiiy sorbentlarning sifati xaqida gapirganda asosan neft mahsulotlari yoki yog‘larning rangliligini kamaytitrish qobilyatiga yani “oqartiruvchanlik qobilyati”tushuniladi. Shu maqsadda xozirgi davrga kelib insoniyat extiyojining misli qurilmagan darajada neft mahsulotlariga va xalq istemoli mollariga bo‘lgan talablari kundan kunga ortib bormoqda. Bu esa ayni shu istemol mollarining sanoat miqyosida katta masshtablarda ishlab chiqarilishi va ayni shu xalq istemoli mollarining sifati yuqori darajada bo‘lishi zarurligini kursatadi. Xuddi shu maqsadda birgina yog‘ ishlab chiqarish va uni regeneratsiyalash sanoatida tabiiy mineral tuproqlardan foydalanishda xozirgi kunda yuz ming tonnadan kup oqartiruvchi tuproqlar tabiiy sorbentlar sifatida ishlatilmoqda. Bu esa ayni ishlatilayotgan tuproqlarning kelib chiqishi, kristall panjaralarning tuzilishi, govakliklarining sorbent sirti bo‘yicha xajmiy tarqalishi, solishtirma sirtining katta kichikligi hamda fizika ximiyaviy va adsorbsion struktur xossalarini chuqur taxlil qilish va urganish, ularni ishlatishning effektiv tomonlarini topish va qaysi soxalarda foydalanish mumkinligini belgilashga imkoniyat yaratadi.
Shuning uchun tabiiy mineral tuproqlarni xar tomonlama taxlil qilish va urganish, ulardan xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida unumli va maqsadli foydalanish imkoniyatini yaratish muxim vazifalardan biri ekanligini kursatadi.
Kurs ishning maqsadi. Vodiyimizning tog‘li tumanidan keltirilgan tuzilishi va kelib chiqish joyi bilan bir biridan farq qiluvchi tabiiy mineral govak tuproqlarning adsorbsion jarayonlardagi effektivlik darajasini urganish, namunalarni tabiiy va aktivlangan (termik va kislotali) xolatlarda adsorbsion xossasini turli xil usullarda sinab kurish va zaruriy natijalarni olishdan iborat.
Kurs ishning ilmiy jihatdan yangiligi. Mamlakatimizda tabiiy tuproqlardan adsorbsion jarayonlari maqsadlarida foydalanish tug‘risida juda kup va katta ishlar qilingan. Ammo ayni biz o‘tkazgan tuman tuproqlari xaqidagi ilmiy izlanishlar adabiyotlarda deyarli keltirilmagan. Shuning uchun tanlangan namunalarning adsorbsion xossasini va oqartiruvchanlik qobilyatini turli xil fizika ximiyaviy usullar yordamida urganish maqsadga muvofiqdir. Olingan natijalar esa amaliy maqsadlar uchun ham va nazariy ximiya uchun ham ilmiy ahamiyatga egadir.