OLIY VA O’RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK-QURILISH INSTITUTI « Sanoatni axborotlashtirish» fakultеti «Informatika va axborot tеxnologiyalari» kafеdrasi « Boshqaruv nazariyasi » fanidan
K U R S I SH I
Mavzu: Tabiiy gazni boshqa gazlardan tozalash qurulmasi qo`llanishi va ulardan unumli foydalanish Bajardi: 3-kurs 17-IAT-19 gurux talabasi Maxamadaliyev Ismoil
O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligidan so‘ng hukumatimiz tomonidan neft va gaz sanoati rivojlanishiga yanada e’tibor berila boshlandi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida respublikamizda uning oldini olish va bartaraf etishning asosiy tadbirlaridan biri xalq xo‘jaligining alohida tarmoqlarini rivojlantirish, ularni yangi texnika va texnologiyalar bilan jihozlash, ishlab chiqarishda qo‘llanilayotgan qurilmalarni modernizatsiya qilish, sifatli va raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biridir.
Hozirgi paytda gaz qazib olish hajmining ko‘payishi guruxiy gaz yig‘ish tizimlariga o‘tishni taqazo qilmoqda va bu tizim respublikamiz gaz konlarida keng qo‘llanilmoqda. Bu tizimda bir gurux quduqlar markazida gaz yig‘ish punktlari joylashtiriladi va ulardan umumiy kon kollektorlari orqali gaz gazni kompleks tayyorlash qurilmalariga yuboriladi.
Viloyatimizdagi asosiy gaz konlari gazkondensatli bo‘lib, tabiiy gaz tarkibida suyuq uglevodorodlarning bo‘lishi gazni tayyorlash jarayonida qo‘shimcha texnologik usullar va jarayonlarni qo‘llashni, hamda tomchili suvlarning bo‘lishi gazni quritish jarayonini olib borishni taqazo qilganligi uchun yig‘ish tizimi individual va guruxiy tayyorlash tizimlari unchalik samara bermaydi. Hozirgacha gazkondensatli konlar mahsulotlari asosan yonilg‘i sifatida foydalanilib kelinganligi uchun uning sifatiga unchalik e’tibor berilmasdan faqat texnik shartlar bilan cheklanib qolinar edi. Lekin oxirgi yillarda gazni qayta ishlash sohasining rivojlanishi, gaz tarkibidan suyultirilgan uglevodorodlarni ajratib olib avtomobillar yoqilg‘isi sifatida foydalanilishi, propan va butan aralashmalarining qisilgan holda avtomobillar yoqilg‘isi sifatida qo‘llanilishi tayyorlanayotgan gaz tarkibiga emas, balki olinayotgan mahsulotlar tarkibiga ham aniq talablarni qo‘ymoqda.
Oxirgi yillarda respublikamiz miqiyosida neft va gaz sanoati rivojlanishiga yanada e’tiborning ortishi uning barcha sanoat tarmoqlari ichida energiyaning asosiy manbai bo‘lib qolganligi bilan tavsiflanadi. Har bir rivojlangan mamlakatning iqtisodiyotida energiya resurslarini tejash va ulardan unumli foydalanish ishlab chiqarish sharoitida qo‘llanilayotgan texnika va texnologiyalarning sifat va samaradorlik ko‘rsatkichlari bilan belgilanadi.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida yoqilg‘i energetika resurslaridan foydalanishning salmog‘i to‘xtovsiz oshib bormoqda. Ayniqsa bu o‘rinda jahonda energiyaga bo‘lgan ehtiyojning 70-75% i neft va gaz mahsulotlariga to‘g‘ri keladi.
Bitiruv malakaviy ishning mavzusining dolzarbligi. Yuqoridagi ma’lumotlardan kelib chiqqan holda gaz tarkibidagi aralashmalarni ajratish va ajratib olingan birikmalardan xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida oqilona foydalanish hozirgi kunning asosiy dolzarb masalalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Shu o‘rinda tabiiy gaz tarkibidan oltingugurt tutgan nordon gazlarni tozalashda bir qancha tabiiy va sintetik adsorbent va absorbentlardan foydalaniladi. Ma’lumki, tabiiy gaz tarkibidan oltingugurtli nordon gazlarni tozalashda mahalliy sorbentlardan foydalanish masalasi birinchi galdagi yechimini topadigan muammolardan biridir.
Tabiiy mineral tuproqlarning sifatini baholash juda qiyin masalalardan biri bo‘lib xisoblanadi. Tabiiy mineral tuproqning effektiv ish qobiliyati uning tuzilishiga va xossasiga, muxitning tabiatiga hamda tozalash jarayonini utkazishning sharoitiga (kontaktli yoki dinamik metod tozalash temperaturasi va xakozo) bog‘liq.
