“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT, 
STRATEGIES”
432
Аксинча, “инновацион ривожланиш модели”ни татбиқ этаётган мамлакатлар янги 
маҳсулот турларини ишлаб чиқиш, инновацион менежмент ва ишлаб чиқариш 
технологиялари, шу жумладан, жараёнларни автоматлаштириш асосида харажатларни 
камайтириш ҳисобига янги бозорларни яратиш орқали ўз экспорт ҳажмини оширишга 
интилади. 
Шунингдек, айрим мамлакатлар бир вақтнинг ўзида иккала ривожланиш 
стратегиясини бирлаштирган ҳолда, яъни, “етиб олиш модели” ва “инновацион 
ривожланиш модели” стратегияларини уйғунлаштирган ҳолда қўллаш орқали ўз 
ижтимоий-иқтисодий тараққиёт моделини яратган. Тарихда бундай ходисалар кўплаб 
учрайди. Масалан, жаҳон банки маълумотларига кўра, 1960 йилларда Жанубий Кореяда 
аҳоли жон бошига тўғри келадиган ЯИМнинг жорий нархларда 158,2 долларни ташкил 
этиб, ушбу кўрсаткични Гана билан таққослаганда деярли 25 долларга паст бўлган 
(Ганада – 183 доллар бўлган). Ўша пайтларда Жанубий Корея қишлоқ хўжалиги устувор, 
асосий маҳсулоти гуруч бўлган камбағал мамлакат эди. Шу йилнинг ўзида 
ривожланишнинг “етиб олиш модели”ни қўллади ва ҳукумат замонавий ишлаб чиқариш 
технологияларини импорт қилиш дастурларини ишлаб чиқди. Шу билан бир пайтда, 
протекционистик воситалардан фойдаланиб, импорт ўрнини босувчи янги товар ва 
хизматлар ишлаб чиқаришни бошлади. Бундан ташқари, бир вақтнинг ўзида ўрта ва ўрта 
махсус таълимни ривожлантириш дастурларини ҳам амалга оширди. Натижада 1960-1975 
йиллар мобайнида Жанубий Кореяда аҳоли жон бошига тўғри келадиган ЯИМ 615,2 
долларгача ўсди, Ганада эса, 285,8 долларни ташкил қилди. Кейинги йилларда 
протекционистик сиёсат давом эттирилди ва у экспортга йўналтирилган тармоқларни 
қўллаб-қувватлашга қаратилди. Ушбу сиёсат давлат бошқаруви соҳасидаги ислоҳотларни 
чуқурлаштириш, бозорларда соғлом рақобат муҳитини яратиш, ўрта махсус ва олий 
маълумотга эга бўлган муҳандис-техник ходимларни тайёрлаш миқдори ҳамда сифатини 
ошириш дастурларини яратишга қаратилди. Натижада, 1980-йилларнинг охирида аҳоли 
жон бошига тўғри келадиган ЯИМ 6,5 минг долларга етди, Ганада эса, ушбу кўрсаткич 
атиги 400 долларгача ошди холос. Шундай қилиб, 1960-1990 йиллар мобайнида Жанубий 
Кореяда аҳоли жон бошига тўғри келадиган ЯИМ 41 баробарга, иқтисодиёти очиқ ва 
эркинлаштирилган Ганада эса, ҳаёт даражаси атиги 2,2 баробар ошди. 1990-йилларнинг 
бошидан Жанубий Корея инновацион ривожланиш стратегиясини амалга оширишга 
интилмоқда. Бунда асосий эътибор унсурлари олий таълим, илмий-тадқиқот, ахборот-
коммуникация технологиялари, технопарклар, венчур ва инновацион фондлар бўлган 
миллий инновацион тизимни шакллантириш ҳамда уни жадал ривожлантиришга 
қаратилмоқда. Тадқиқотлар кейинги йилларда Жанубий Кореяда минглаб талаба ва 
докторантлар жаҳоннинг энг нуфузли университетларида таълим олиш учун давлат 
грантлари асосида юборилганлиги, йилига ўнлаб технопарк ва технополиялар 
яратилганлиги, минглаб инновацион лойиҳалар ҳаётга татбиқ этилганлиги, халқаро тан 
олинган илмий журналларда жуда кўп илмий мақолалар чоп этилганлигини кўрсатди. 
Бугунги кунда Жанубий Кореяда аҳоли жон бошига тўғри келадиган ЯИМ 30 минг 
доллардан ошди, мамлакатда кенг миқёсда ўрта синф шаклланиб, аҳолининг юқори 
сифатли таълим даражаси 96 фоиздан ошди, Ганада эса, аҳоли жон бошига ЯИМ 1,6 минг 
долларни ташкил этмоқда . 
Шундай қилиб, ривожланишнинг “етиб олиш модели” стратегиясини қўллаётган 
мамлакатлар иқтисодиёти бошқалардан ўз бозорларини инновацион бўлмаган товар ва 
хизматлар орқали тўлдириши билан фарқ қилади. Чунки, корхона ва ташкилотлар 
бозордаги талабга мослашиш ҳамда уни қондириш ҳисобига кафолатли фойда олиш 
мақсадида ривожланган мамлакатлардан илғор ишлаб чиқариш технологияларини импорт 
қилишади (ёки нусхалашади). Бундай ҳолатларда, талаб таклифни шакллантиради ва 
иқтисодиёт Кейнс таъбирича, шундай ҳолатда ривожланади. Ривожланган мамлакатлар 
одатда тўйинган бозор шароитида инновацион ривожланиш стратегиясини қўллайди. 
Чунки, янгилик ва инновацияларсиз даромад даражаси нолга тушади ва иқтисодий ўсиш 

---