“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI: 
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
379
нисбати бозорнинг шаклланишига ҳам, аҳолининг мева-сабзавот истеъмолига бўлган 
эҳтиёжини қондиришга ҳам бевосита таъсир қилади.
Бугунги кунда мева-сабзавот маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш 
асосан мева-сабзавот маҳсулотларини етказиб берувчи логистик компаниялар томонидан 
амалга оширилади. Улгуржи савдо тармоғини ривожлантиришнинг энг муҳим йўналиши-
бу мева-сабзавот маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва тарқатиш бўйича йирик 
қишлоқ хўжалиги кластерларини яратиш, корпоратив логистик тизим бўйича инновацион 
тарқатиш марказлари, онлайн-маконда ўз хизматларини кўрсатадиган мева-сабзавот 
маҳсулотлари бўйича маълумотлар базасини яратишдир.
Дунё мамлакатларида мева-сабзавот маҳсулотлари сотилишини ташкил этиш 
тажрибаларига асосланган ҳолда ҳозирги кунда бозор савдосининг жаҳон амалиёти мева-
сабзавот маҳсулотларини самарали корпоратив логистик тизимини ташкил этишнинг 
кўплаб мисолларини келтиради. Бу асосан улгуржи ва чакана савдо бозорлари бўлиб, улар 
улгуржи сотиладиган маҳсулотларни узоқ муддатли шартномалар асосида кейинчалик 
уларни улгуржи ёки чакана сотиш мақсадида сотиб олишнинг яхши йўлга қўйилган 
тизимлардир. Бундай бозорлар доимий етказиб берувчилар ва харидорларга эга бўлиш 
билан бирга оммавий талаб юқори бўлган бозор маҳсулотларининг доимий савдосини 
амалга оширади. Ғарбий Европа ва АҚШда улгуржи мева-сабзавот маҳсулотлари 
бозорлари - бу барча хизмат кўрсатиш турлари, маҳсулотларни қабул қилиш, қайта 
ишлаш, сақлаш ва сотишга тайёрлаш учун ёрдамчи биноларга эга замонавий савдо 
марказларидир.
Жаҳон тажрибасига кўра, мева-сабзавот маҳсулотларининг улгуржи бозорларини 
унинг ишлаб чиқарилиши ва талабининг маҳаллий консентрациясини ҳисобга олган ҳолда 
жойлаштириш мақсадга мувофиқдир. Бундан ташқари, уларни моддий-техника 
ресурслари мавжуд улгуржи савдо корхоналари асосида жорий этиш мумкин. Бозорни 
шакллантиришнинг асосий мақсади улгуржи савдони ташкил этиш, истиқболда маҳсулот 
сотиш учун яхши алтернатив (ишлаб чиқарувчилар томонидан товарларни чакана савдога 
етказиб беришдан ташқари) вариантга айланиши мумкин
1
. 
Хусусан, Европа Иттифоқи мамлакатлари истеъмолчи талабларининг ўзгаришига 
ўз вақтида жавоб берадиган мослашувчан мева-сабзавотларнинг логистик тизимини 
яратди. Бунда логистиканинг турли шаклларини қамраб олган миллиардлаб доллар 
айланмаси бўлган улкан ассоциациялардан тортиб, кичик бозорларни ўз ичига олади. 
Мева-сабзавот маҳсулотларини сотишнинг асосий йўллари қайта ишлаш корхоналари, 
улгуржи савдо, фермер хўжаликларидан маҳсулотларни чакана савдога тўғридан-тўғри 
етказиб бериш ҳисобланади. Мева-сабзавот маҳсулотларининг улгуржи савдоси 
кооперативлар ва турли логистик ассоциациялари ҳамда ким ошди савдолари, савдо 
марказлари, улгуржи бозорлар, савдо фирмалар томонидан амалга оширилади. Масалан, 
улар орқали Францияда 30 фоизгача сабзавот ва 42 фоизгача мевалар, Голландияда 80-85 
фоиз мева-сабзавот маҳсулотлари сотилади.
АҚШ, Франция, Италия, Белгия каби давлатларда мева-сабзавот маҳсулотларининг 
улгуржи савдо бозорлари кенг тарқалган бўлиб, улар замонавий омборхоналар, саралаш ва 
қадоқлаш линиялари ҳамда уларни экспорт қилишда логистик компаниялар муҳим 
аҳамият касб этади. 
Бугунги кунда замонавий дунё бозори жуда тез ривожланмоқда. Бозор 
ривожланиши билан кенг ривожланган логистика тизимида ифодаланадиган глобал 
иқтисодий алоқалар ҳам ривожланиб бормоқда. Ҳар бир мамлакатнинг дунё харитасида 
жойлашиши унинг логистика имкониятлари, салоҳияти ва бошқа мамлакатлар билан 
рақобатлашиш қобилиятига катта таъсир кўрсатади. Германия Европанинг марказида 
жойлашганлиги сабабли улкан салоҳиятга эга ва бу муваффақиятли молиявий фаолиятга 
айланади. 
1
Декамбаева Римма Владиславовна. Исследование устойчивого потребления и устойчивого маркетинга. «SCI-
ARTICLE» (декабрь) 2019

---