“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT, 
STRATEGIES”
378
- миллий бозор сиғими кичик бўлган мамлакатлар тадбиркорлари учун янги 
бозорларга чиқиш имконияти пайдо бўлади;
- миллий ва хорижий маҳсулот ишлаб чиқарувчилар ўртасида ўзаро тажриба 
алмашишга, янги билим ва кўникмаларни эгаллашга ҳамда илғор технологиялар ва 
инновацион ғоялардан биргаликда фойдаланишга имконият яратилади. 
Ҳар бир экспортчи жаҳон бозорларида ўзининг рақобат устунлигидан унумли 
фойдаланишга интилади. Рақобат устунлиги экспортчининг табиий, ташкилий-иқтисодий, 
техник-технологик ва бошқа шарт-шароитлари таъсирида унинг маҳсулотларини жаҳон 
мева-сабзавот маҳсулотлари бозоридаги бошқа рақобатчилар маҳсулотларидан устун 
мавқеини белгилаб беради. Бу эса, кучли рақобат шароитида ютиб чиқиш ва 
муваффақиятга эришиш имкониятини таъминлайди. 
Бугунги кунда Болтиқбўйи, Европа ва Жануби-Шарқий Осиё давлатларида 
Ўзбекистоннинг янги ва қуритилган мева-сабзавот маҳсулотларига талаб катта. Шу боис, 
БАА, Япония, Жанубий Корея, Франция, Германия ва бошқа мамлакатлар компаниялари 
билан экспорт ҳажмини ошириш борасида бир қанча келишувларга эришилган, аммо 
баъзи муаммолар туфайли ҳалигача экспорт ҳажми кескин ошгани йўқ. Ҳукуматимизнинг 
тегишли қарорлари билан экспортёрлар (юридик шахслар) га дастлабки тўловсиз, 
аккредтив очмасдан, банк кафолатини расмийлаштирмасдан ҳамда экспорт шартномасини 
сиёсий ва тижорат хавфларидан суғурта полисисиз экспорт қилиш ҳуқуқи берилган. 
Тадбиркорлик субъектлари улгуржи савдо қилиш лицезиясига эга бўлмасдан, мева-
сабзавотларни, узум, полизни божхона кўригидан ўтказмасдан экспорт қилишлари 
мумкин бўлмоқда. 
Жаҳон бозорларида катта миқдорда мева-сабзавот маҳсулотлари экспорт 
қилинмоқда. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспортга чиқариш стратегиясини ишлаб 
чиқишда Ўзбекистоннинг жаҳон озиқ-овқат бозорларида тутган ўрни ва эгаллаган 
улушини таҳлил этиш муҳим. Бу экспортчи корхоналарга жаҳон озиқ-овқат бозорлари 
конъюнктурасини ўрганиш орқали талабга мос корпоратив логистик тизим стратегиясини 
ишлаб чиқишга имкон беради.
Таҳлиллар шуни кўрсатадики, жаҳон озиқ-овқат бозорларида ҳўл ва қуритилган 
мева-сабзавотлар экспорт қилишда АҚШ, Испания, Хитой, Нидерландия, Мексика, 
Италия, Туркия, Франция, Германия, Эрон, Бельгия, Ҳиндистон, Ўзбекистон, Польша, 
Жанубий Африка, Чили, Канада, Аргентина, Греция, Миср, каби мамлакатларнинг тутган 
ўрни ва позицияси юқоридир. Бу мамлакатлар жаҳон аграр ва озиқ-овқат бозорларига 
экспортга чиқарилаѐтган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг экспорт ҳажми ва экспорт 
қиймати бўйича ҳисоблаганда аксарият қисмини етказиб беради. 
Ҳозирги 
кунда 
жаҳон 
мамлакатларида 
мева-сабзавот 
маҳсулотлари 
истеъмолчиларининг талабини мақсадли ва узлуксиз қондиришни ташкил этишда 
корпоратив логистик тизимини йўлга қўйиш долзарб масалалардан ҳисобланади. Айниқса 
мева-сабзавот маҳсулотлари экспортида корпоратив логистик тизимини тартибга солиш 
мамлакатларда ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг бош муаммоси сифатида 
қаралмоқда. Жаҳон банки маълумотларига кўра халқаро савдо айланмаси 2019 йилда 0,1 
фоизга пасайган бўлса, 2020 йилда 2019 йилга нисбатан қарийб 10,1 фоизга пасайиш 
кузатилди
1
. Мамлакатлар чегараларнинг ёпилиши ва таъминотнинг узилиши халқаро 
товар ва хизматларни етказиб бериш, айниқса мева-сабзавот маҳсулотлари 
логистикасининг ривожланишига тўсиқ бўлаётганлиги ташқи савдода инновацион 
ечимлар топиш муаммосини юзага келтирмоқда. 
Мева-сабзавот маҳсулотларининг истеъмол бозори учун талаб ва таклиф, истеъмол 
ва ишлаб чиқариш мувозанати энг муҳим муаммо ҳисобланади. Ушбу тоифаларнинг 
1
Englund, T. R., Zhou, M., Duffey, K. J., & Kraak, V. I. (2020). A Qualitative Study to Understand Stakeholders’ Views About 
the Fruits & Veggies (FNV) Social Marketing Campaign to Promote Fruit and Vegetable Consumption in the United States. 
Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics.

---