Sanoat texnologiyasi

6.2. Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati


Agar difraksion panjaraga monoxromatik yorug’lik tushmasdan murakkab oq yorug’lik ko’rinishdagi yorug’liklar parallel tushsa, difraksion manzara oq va yorug’ tasmalar o’rniga binafsha rangidan boshlab, qizil ranggacha bo’lgan tasmalar majmuasi, ular orasida esa, qora tasmalar kuzatiladi. Tasmalar rangdorligi quyidagi tartibda bo’ladi. Eng kichik og’ush burchagi binafsha rangli tasma, undan keyin esa havo rang, ko’k, yashil,

r
sariq, zarg’aldoq va qizil rangli tasma eng katta og’ish burchagiga ega bo’ladi. Har bir rangdagi tasma o’zining maksimumlariga ega bo’ladi. Reley qoidasiga ko’ra, maksimumlarning bir-biridan ajrim chegarasi ordinata yo’nalishida umumiy maksimumning 0,8 qismiga teng bo’lsa, tasma ranglari o’zaro ajralgan deb hisoblanadi.





6.1-rasm. “Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati” animatsiyasidan fragment


Difraksion panjara va disfraksion asboblrning ajrata olish qobiliyati burchakli dispersiya va chizig’li dispersiya ko’rinishda bo’ladi. Burchakli

disperisya:
d
D D
k
d bcos
(6.5)

bu yerda: φ difraksiya vaqtida nurning og’ush burchagi, dλ - to’lqin uzunligining o’zgarishi, k – difraksion manzaraning tartib raqami, b – difrak- sion panjaradagi tirqish eni.
Dispersiyaning chizig’li kataligi, ya’ni panjara yoki spektral asboblarning chiziqli ajrata olish qobiliyati quyidagicha aniqlanadi:

1
_{2 1}


(6.6)