Sanoat sohalari texnologiyasi

 
Trikotaj to’qimasining o’lchamlari 
Trikotaj to’qimasining zichligi, halqa ipi uzunligi va uning yuza zichligi trikotaj 
to’qimasining eng muhim o’lchamlaridan hisoblanadi.Trikotaj to’qimasining zichligi trikotajning 

---

134 
yuza birligida joylashgan halqalar soni bilan ifodalanadi. Bunday yuza birligi qilib, tomonlari 50 
mm ga teng bo’lgan kvadrat qabul qilingan. Trikotaj zichligi ikki yo’nalish bo’ylab, ya`ni 
gorizontal va vertikal yo’nalishlar bo’yicha aniqlanadi. 
Gorizontal bo’yicha zichlik, trikotaj eni bo’ylab 50 mm ga teng kesma orasidagi halqalar 
ustunchalari sonini ko’rsatadi va u 
P
g
 
bilan belgilanadi. 
Vertikal bo’yicha zichlik, trikotaj uzunligi bo’ylab 50 ga teng kesma orasidagi halqalar 
qatorlari sonini ko’rsatadi va u 
P
v
 
bilan belgilanadi. Zichlikni hisoblashda halqa qadami 
A 
(11.3-
rasmga qarang), halqalar balandligi 
B 
ni bilish zarur, bu ko’rsatgichlar o’z navbatida zichlik 
bo’yicha aniqlanishi ham mumkin. 
Halqa qadami (A) deb, bitta halqalar qatoridagi ikki qo’shni halqa o’qlari orasidagi 
masofaga aytiladi. Halqa qadami gorizontal bo’yicha zichlikka teskari mutanosib bo’lgan miqdor 
kabi aniqlanishi mumkin: 
г
Р
А
50

(2.1) 
ya`ni gorizontal bo’yicha zichlik qancha katta bo’lsa, halqa qadami shuncha kam bo’ladi. 
Halqa qadami formulasidan (2.1) gorizontal bo’yicha zichlik miqdori aniqlanishi 
mumkin. 
А
Р
г
50

(2.2) 
Halqa qatori balandligi deb, bitta halqa ustunchasidagi ikki qo’shni halqa o’qlari 
orasidagi masofaga aytiladi. Halqa qatori balandligi vertikal bo’yicha zichlikka teskari 
mutanosib bo’lgan miqdor kabi aniqlanadi: 
в
Р
В
50

(2.3) 
Demak vertikal bo’yicha zichlikni halqa qatori balandligi (2.3) formulasidan aniqlash 
mumkin: 
В
Р
в
50


(2.4) 
Zichlik nisbatlari koeffitcienti deb, gorizontal bo’yicha zichlik 
г
Р
 
ning vertikal bo’yicha 
zichlik-
В
Р
ka bo’lgan nisbatiga aytiladi yoki halqalar qatori balandligi 
В
ni halqa qadami 
А
 
ga 
bo’lgan nisbatiga aytiladi: 
A
B
B
A
Р
Р
С
в
г



50
50
To’ldirish koeffitcienti, trikotaj to’qimasining halqa ipi uzunligida ip qalinligi necha 
marta joylashishligini ko’rsatadi: 
f
L
G

(2.6) 
bu yerda: 
G -
To’ldirish koeffitcienti, 
L- 
halqa ip uzunligi, mm, 
f - 
ip qalinligi. 
Halqa moduli deb, halqalardagi ip uzunligining shu ipning shartli diametriga bo’lgan 
nisbatiga aytiladi va quyidagi o’zaro nisbat bo’yicha ifodalanadi: 
d
L


 (2.7) 
bu yerda: 

- 
halqa moduli , 
L- 
halqagi ip uzunligi, mm 
d - 
ip ko’ndalang kesimining shartli diametri. 

---

135 
Halqadagi ip uzunligini bevosita o’lchash yoki hisoblash yo’li bilan aniqlash mumkin. 
O’lchash usulida matoda 
n
halqa ustunini sanab va belgilab olingandan so’ng bir nechta 
(x)
halqa 
qatorlarini hosil qilgan iplarini to’qimadan ajratib olinadi va uzunliklari o’lchanadi. 
Halqadagi ipning uzunligi quyidagi formuladan aniqlanadi: 



n
L
L
X
х
bu yerda, L
X
–halqadagi iplarning uzunligi, n - halqalar soni