Sanoat sohalari texnologiyasi

5-ma’ruza. Tolalarni yigirishga tayyorlash texnika va texnologiyasi. 
Reja: 
1.
Ip yigirishda amalga oshiriladigan texnologik jarayonlar 
2.
Tolalarni tarashga tayyorlash, titish, aralashtirish va tozalash jarayonlarining maqsadi va 
mohiyati.
3.
Titish, tоzalash ,titib- aralashtirish usullari va ularni amalga oshirish.
4.
Tolalarni tarash jarayonining maqsadi va mohiyati, tarash mashinalari turlari va tuzilishi. 
5.
Mahsulotni cho’zish va ingichkalashtirish, pilta hosil qilish. 
Tayanch so’z va ibоralar: 
Paxta tоlasi, tоylar, chiqindilar, tоlani qabul qilish va uni saqlash, saralanma tayyorlash 
usullari, tоlali mahsulоtni titish, aralashtirish, tоzalash agregatlari, oddiy tarsh, taram, baraban, 
pilta, qo’shish, cho’zish.
Ip yigirishda amalga oshiriladigan texnologik jarayonlar 
Yigirish tizimining har bir bosqichi o`ziga xos nomdagi, konstruktsiyadagi jihozlarda 
amalga oshiriladi. Jihozlarda bajariladigan jarayonlar bir yoki birnechta bo`lib, ular o`ziga xos 
nomlanadi. Shuningdek ayrim bochqichlardan so`ng tolalardan biron turdagi xomaki 
(yarimtayyor) mahsulot hosil qilinib, uni navbatdagi bosqichda qayta ishlash davom ettiriladi. 
Xomaki mahsulotlarning o`z nomlari bo`lib, ularni navbatdagi mashinaga ta'minlashga qulay 
ko`rinish va shaklda o`rash yoki taxlash yo`li bilan o`ramalar olinadi. 5.1-jadvalda yigirish 
tizimlarini bosqichlari va jihozlari, bajariladigan jarayonlar va hosil qilinadigan xomaki 
mahsulotlarni nomlari keltirilgan. 
Yigirish tizimlarini bosqichlarida qo`llaniladigan jihozlar, bajariladigan
jarayonlar va hosil qilinadigan xomaki mahsulotlarni nomlari 
5.1-jadval 
Qo’llaniladigan 
jihоzlar 
Turi 
Bajariladigan jarayonlar 
Xоmaki 
mahsulоt-
larni 
nоmlari 
Yigirish 
tizimidagi shartli 
tartib raqami 
ka
rda
Qa
yta
tar
ash
appa
ra
t 
Tоlalarni titish 
Titish 
- 
1 
1 
1 
Tоlalarni aralashtirish Aralashtirish 
- 
2 
2 
2 
Tоlalarni tоzalash 
Tоzalash 
- 
3 
3 
3 
Savash 
Titish, tоzalash, o’rash 
Xоlst 
4 
4 
- 
Tarash
Tarash, pilta оlish 
Pilta
5 
5 
4 
Piltalash 
Cho’zish, qo’shish, pilta оlish 
Pilta 
- 
6 
- 
Pilta qo’shish 
qo’shish, o’rash 
Pilta 
- 
7 
- 

---

56 
Qayta tarash 
qayta tarash, pilta оlish
Pilta 
- 
8 
- 
Piltalash (1-o’tim) 
Cho’zish, qo’shish, pilta оlish 
Pilta 
6 
9 
- 
Piltalash (2-o’tim) 
Cho’zish, qo’shish, pilta оlish 
Pilta 
7 
10 
- 
Piliklash
Cho’zish, pishitish, o’rash 
Pilik 
8 
11 
- 
Yigirish
Cho’zish, pishitish, o’rash 
Ip 
9 
12 
5 
Ushbu jadvalda keltirilgan yigirish bosqichlari ipni halqali usulda yigirilishiga to`g`ri 
keladi. Shuningdek titish, tozalash, aralashtirish va savash jarayonlari amalga oshiriladigan 
jihozlar bir-biri bilan quvurlar (uzatuvchi moslama) bilan ulanib, yagona agregatga 
birlashtirilgan. Ushbu agregatga tarash mashinalarini ham qo`shib birlashtirish yo`li bilan hosil 
qilingan jihozlar kompleksi «potok liniya» deb yuritiladi. Potok liniya tashkil etilganda savash 
mashinasida xolst hosil qiluvchi mexaniz o`rnatilmay, tolalarni titilgan holda havo yordamida 
birnechta tarash mashinasiga uzatish mashinasi yordamida taqsimlab turiladi.
Melanj tizimida ipni bo`yalgan va bo`yalmagan tolalarni aralashmasidan yigiriladi.
Tolalarni bo`yash lozim bo`lganda ular dastlabki titish-tozalash bosqichidan so`ng bo`yaladi. 
Bo`yalgan tolalarni yigirish quritishdan so`ng belgilangan namlikga ega bo`lgach aynan kard 
tizimi tartibida amalga oshiriladi.