Саноат маркетинги

 
6.4. Умумишлаб чиқариш харажатлари ҳисоби 
Ишлаб чиқаришни бошқариш харажатлари салмоқдор бўлган корхоналарда умумишлаб 
чиқариш харажатлари ой давомида 2510 «Умумишлаб чиқариш харажатлари» ҳисобварағи 
дебети бўйича жамланади. Уларга қуйидагилар киради: 
— бошқарув аппарати ва бошқа цех ходимларини сақлаш; 
— ишлаб чиқариш мақсадидаги асосий воситалар ва номоддий активлар эскириши 
(амортизацияси); 
— ишлаб чиқариш мақсадидаги ускуналар, бинолар, иншоотлар ва анжомларни сақлаш ва 
таъмирлаш; 
— меҳнатни муҳофаза қилиш, хавфсизлик техникаси харажатлари; 
— синовлар, тажрибалар, тадқиқотлар, рационализаторлик ва ихтирочилик; 
— инвентар ва хўжалик ашёлари бўйича сарф харажатлар; 
— ишсиз туриб қолишлардан йўқотишлар; 
— цехларда сақлаш пайтида моддий бойликлар бузилишидан йўқотишлар; 
— моддий бойликлар ва ишлаб чиқарилиши тугалланмаган маҳсулотлар камомади; 
— бошқа харажатлар. 
Корхонанинг бухгалтерия хизмати ушбу харажатлар сметасини ишлаб чиқиши зарур. 
Умумий ишлаб чиқариш харажатларининг жамлама ҳисоби 2510 «Умумишлаб чиқариш 
харажатлари» актив йиғиш-тақсимлаш ҳисобварақлар қуйидаги ҳисобварақлар бўйича 
юритилади; 
2510 «Моддий харажатлар»; 
2511 «Мехнатга ҳақ тўлаш харажатлари»; 
2512 «Ижтимоий ажратмалар харажатлари»; 
2513 «Асосий воситалар ва номоддий активлар амортазацияси»; 
2514 «Бошқа харажатлар»; 

---

Ой давомида харажатлар 2510 «Умумишлаб чиқариш харажатлари» хисобварағи дебетида 
хисобга олинади, ой охирида ушбу харажатлар маҳсулот турлари ўртасида, шунингдек 
тугалланмаган ишлаб чиқариш қолдиғи ва товар маҳсулоти ўртасида тақсимланади. Шунинг 
учун 2510 ҳисобварақ сальдога эга эмас. 
2510 «Умумишлаб чиқариш харажатлари» хисобварағи бўйича асосий ўтказмалар 
чизмаси 
Ҳисоб-
варақлар 
кредити 
Дебет 
Кредит 
Ҳисоб-
варақлар 
дебети 
Салъдо йўқ 
0211 Ишлаб чиқаришга хизмат кўрсатишда иштирок этадиган асосий воситалар эскириши 
ҳисобланди 
0510 Умумшилаб чиқариш хусусиятидаги номоддий активлар бўйича эскириш ҳисобланди. 
2010 Ой охирида умумишлаб чиқариш харажатлари ҳисобдан чиқарилди ва улар таннархга 
киритилди 
2310 Умумишлаб чиқарши харажатлари бир қисми ёрдамчи цехлар харажатларига ҳисобдан 
чиқарилди 
Ҳисоб-варақдар кредити 
Дебет 
1010-1090 Ишлаб чикаришга хизмат кўрсатишга, ускуна ва хоналарни таьмирлашга 
материаллар сарфи 
2310 Ёрдамчи цехлар хизматлари ҳисобдан чиқарилди 
6010 Бошқа ташкилотлар хизматлари (кувват, газ, сув, алоқа ва ҳ.к.) ҳисобдан чиқарилди 
6710 Ишлаб чиқаришга хизмат кўрсатиш билан банд ходимларга иш ҳақи ҳисобланди 
6520 Ишлаб чиқаришга хизмат кўрсатиш билан банд ходимлар иш ҳақидан ижтимоий 
суғуртага ажратмалар ҳисобланди 
4220 Цехлар бошкарув аппаратининг хизмат сафари харажатлари акс эттирилди 
6910- 6990 Ижара тўловлари хисобланди ва бошқа харажатлар 
Кредит 
Ҳисоб-варақлар дебети 
Ишлаб чиқаришнинг хусусиятларига боғлиқ ҳолда умумишлаб чиқариш харажатларини 
тақсимлашнинг турли усуллари қўлланилади, уларнинг асосийлари қуйидагилардир: 
— ишлаб чиқариш ишчиларининг асосий иш ҳақига мутаносиб равишда; 
— бўлим харажатларига мутаносиб равишда; 
— ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига мутаносиб равишда; 
— бевосита харажатларга мутаносиб равишда ва ҳоказо. 
Умумишлаб чиқариш харажатларини ишлаб чиқариш ишчиларининг асосий иш ҳақига 
мутаносиб равишда тақсимлашга мисол келтирамиз. 
Буюмлар 
Ишлаб чиқариш 
ишчиларининг асосий иш 
ҳақи 
Тақсимлаш 
коэффициенти 
Умумишлаб чиқариш 
харажатларининг 
ҳақиқий суммаси 
А 
120 000 
0,8 
96000 
Б 
180000 
0,8 
144000 
В 
100000 
0,8 
80 000 
400000 
0,8 
320 000 
Ҳисоб-китоб қуйидагича амалга оширилади: аввал барча буюмлар бўйича бир ой учун 
ҳақиқатда ҳисобланган ишлаб чиқариш ишчиларининг асосий иш ҳақи суммасига нисбатан 
харажатлар коэффициенти белгиланади (320000 : 400000 = 0,8). Сўнгра ушбу коэффициентга ва 
ҳар бир буюм бўйича ҳисобланган иш ҳақи суммасига мувофиқ аниқ буюмга тўғри келадиган 
умумишлаб чиқариш харажатлари суммаси белгиланади: 
А буюми (120000 х 0,8) = 96 минг сўм; 

---

Б буюми (180000 х 0,8) = 144 минг сўм; 
В буюми (100000 х 0,8)= 80 минг сўм. 
Ушбу харажатлар тақсимлангач улар асосий ишлаб чиқаришга қуйидаги ўтказма билан 
хисобдан чиқарилади: 
Д-т 2010 «Асосий ишлаб чиқариш». 
К-т 2510 «Умумишлаб чиқариш харажатлари». 
Ёрдамчи ишлаб чиқариш таннархига харажатларни ҳисобдан чиқариш: 
Д-т 2310 «Ёрдамчи ишлаб чиқариш». 
К-т 2510 «Умумишлаб чиқариш харажатлари». 
Бир турдаги маҳсулот ишлаб чиқарадиган ва таннархни калькуляция қилмайдиган 
корхоналарда ушбу харажатлар бевосита 2010 «Асосий ишлаб чиқариш» ҳисобварағида ҳисобга 
олиниши мумкин.