«sanoat marketingi» kafedrasi

1  "Iqtisodiy  bilimlar  tarixi"  ning  predmeti,  uslubi  (metodi)  va  ilmiy 

davrlash. 

"Iqtisodiy  bilimlar  tarixi"  fanning  predmeti  bo‘lib,  ma’lum  davrlardagi  u 

yoki bu sinflar ijtimoy qatlamlar insonlar manfaatlarini ifoda etuvchi iqtisodiy 

g‘oyalarning  vujudga  kelishi,  rivojlanishi  va  almashuvining  tarixiy  jarayoni 

xisoblanadi. 

"Iqtisodiy  bilimlar  tarixi"  mustaqil  fan  sifatida  eng  qadimgi  davrdan 

boshlab,  to  xozirgi  zamongacha  vujudga  kelgan  asosiy  iqtisodiy  fikr,  g‘oya, 

qarash nazariya va bilimlarni o‘z ichiga oladi. 

Bu fan boshqa iqtisodiy va tarixiy, ayniqsa iqtisodiy nazariyasi fani bilan 

bevosita bog‘liq.  Iqtisodiy tarix ancha keng davrni qamrab olgan va mustaqil 

xarakterga  ega.  Bu  fanni  o‘rganish  orqali  ekonomiks,  xalq  xo‘jaligi  tarixi, 

iqtisodiy  tarix  va  iqtisodiy  konsepsiyalari  hamda  aniq  iqtisodiy  predmetlarni 

o‘zlashtirish osonlashadi, u yoki bu iqtisodiy o‘zgarishlarni shart-sharoitlari va 

oqibatlarini taxlil etishga katta ko‘mak beradi.  

Masalan:  bizga  bugun  yangidek  tuyilgan  bozor  iqtisodiyoti  to‘g‘risidagi 

fikrlar  adam  Smit  tomonidan  1776  yili  chop  etilgan  "Xalqlar  boyligi"  asarida 

asosan to‘la taxlil etib berilgan. Ba’zi iqtisodiy g‘oyalar esa qadimdan ma’lum, 

ularni o‘rganishda eng muximi xayotga tadbiq etish yaxshi samara beradi, ko‘p 

xollarda Amerikani yangidan kashf etishga xojat q‘olmaydi. 

---

     

6 

Bu  fanni  o‘rganish  metodologiyasi  asosida  tarixiylik,  ob’ektivlik  va 

dialektik usuli yotadi.  

"Iqtisodiy  bilimlar  tarixi"  ni    o‘rganishda  ma’lum  davrlash  tizimidan 

foydalaniladi. Xozircha eng makbo‘l usul ijtimoiy iqtisodiy formatsiyalarning 

o‘zgarishiga  qarab  ish  yuritishdir.  Chunki  qaysi  formatsiya  ustun,  ilgor 

boshqarishning  amalga  oshirish  bo‘lsa  o‘sha  (masalan,  quldorlik  yoki 

kapitalizm)  davrga  xos  jamiyatning  sinfiy  tuzilishi  iqtisodiy  manfaatlari  va 

boshqalar yotadi. 

Quldorlik va feodalizm davrida g‘oyalarning tarqalishi (migratsiyasi) juda 

qiyin  bo‘lgan.  Shuning  uchun  bu  davrlardagi  iqtisodiy  fikrlarni  mamlakatlar 

miqyosida alohida-alohida o‘rganishmoqda.