«sanoat marketingi» kafedrasi


 IX-XV asrlarda O‘rta Osiyodagi iqtisodiy g‘oyalar



Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/63
Sana14.08.2021
Hajmi0,62 Mb.
#147978
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   63
Bog'liq
iqtisodiy bilimlar tarixi

5. IX-XV asrlarda O‘rta Osiyodagi iqtisodiy g‘oyalar

O‘rta Osiyoda dastlabki uygonish davrida olamga mashxur donishmandlar 

yetishib chikdi, ularning faoliyatida iqtisodiyot masalalari asosan to‘g‘ri talqin 

etildi. Isrofgarchilik, soliq, xisob-kitob muammolari ko‘tarildi. Markazlashgan 

davlat  asoschisi  Amir  Temur  va  uning  avlodlari  davrida  muxim  iqtisodiy 

g‘oyalar vujudga keldi. Bu yerda boshqa mamalakatlardan ancha ilgari ishlab 




     

10 


chiqarish  bilan  birga  savodga  ham  e’tibor  berildi,  foydaning  katta  qismi  shu 

sohaga (ya’ni  muamola sohasi) bilan bog‘liq ekanligi aytildi va "Buyuk Ipak 

Yo‘li" ni avj oldirishga ahamiyat berildi. 

Jaxonda  birinchi  marta  byudjet  (davlat  xazinasi),  kirim-chikim  daftari, 

xisob-kitob,  maosh,  soglik,  taksimot,  nazorat  masalalari  ilmiy  darajaga 

ko‘tarildi. Soglik tizimi daromad katta yordam berdi, ya’ni soglik daromadning 

o‘sishiga  xalaqit  bermagan.  Bu  davlatda  iqtisodiy  g‘oyalar  asosida  shunday 

iqtisodiy  siyosat  olib  borilganki,  davlat  va  xalqning  turmush  darajasi  ancha 

yuksaklikka  ko‘tarilgan.  Sovdagorlarning  faoliyati  (10%  foyda)    kallob  va 

tovlamachilardan  farqlangan.  Iqtisodiy  erkin  soxibkorlar  tomonidan  olib 

borilgan,  ammo  bunda  davlat  ham  ancha  ishtirok  etgan  (qonunlar  amaliyoti 

nazorat  etilgan).  Ayniqsa  yer,  suv  munosabatlarida  muxim  g‘oyalar  bo‘lgan, 

masalan,  yangi  yer  olganlar  dastabki  uch  yil  dovamida  soliqdan  ozod 

etilganlar.  Ishlab  chiqarishning  shaxsiy  manfaatdorlik  tamoyiliga  amal 

qilinganligi  juda  muxim  narsa  bo‘lib,  u  rivojlanishning  bosh  omili  edi. 

Mamlakatlar  rivojida  tinch  osoyishtalik  va  birlikning  ahamiyati  tushinib 

yetilgan (A.Navoiy). 

Xulosa 

Dastlabki  iqtisodiy  g‘oyalar  insoniyatning  paydo  bo‘lishi  bilan 

shakllangan,  ammo  bizgacha  yetib  kelganlari  e.a.  2-ming  yillikka  to‘g‘ri 

keladi,  ko‘proq  qadimiy  Osiyo  xalqlarining  xo‘jalik  faoliyatini  aks  ettiradi. 

Antik  dunyoga  ma’lum  darajada  birinchi  iqtisodiyot  mushoxadalar,  ayrim 

iqtisodiy tushunchalar, kategoriyalar shakllana boshlagan. 

Qullikka  asoslangan  natural  xo‘jalik,  ayniqsa  qishloq  xo‘jaligi  qo‘llab-

quvvatlangan, boylikning asosiy  manbai  mexnat deb xisoblangan Xindistonda 

"Buyumning  qiymati"  ni  "ish  kunlari"  bilan  belgilash,  maxsulotning  bozor 

baxosi  bilan  uning  tabiiy  o‘iymati  o‘rtasidagi  farq  aytilgan,  foyda  masalasi 

ko‘tarilib, uning miqdori cheklangan. Davlatning iqtisodiga aralashuvi qo‘llab -

quvvatlangan. 

Feodal yer egalari davrida natural xo‘jalik, ayniqsa qishloq xo‘jaligi asosiy 

edi,  ammo  shu  bilan  birga  bu  paytda  shaxarlar  soni  o‘sdi,  tovar-pul 

munosabatlari ham ancha rivojlandi, nisbatan erkin va samarali ishlab chiqarish 

usuli bo‘lgan krepostnoylikka o‘tildi. Avvalgi davrdagi natural xo‘jalik ishlab 

chiqarishni  (T-T)  asta-sekin  T-P-T  munosabatlari  bilan  almasha  bordi  (agrar 

yo‘nalish  xal  qiluvchi),  iste’mol  qiymatlarini  yaratish  baribir  asasiy  maksad 

bo‘lgan va shu g‘oya ximoya etilgan, mexnat qurollari takomillashgan davrda 

bu tabiiy bir xol edi. 

Feodal munosabatlar Sharqda nisbatan erta tarkib topdi va uzoqroq davom 

etdi.  Arab  mamalakatlari  iqtisodiyotiga  Islom  aqidalari  faol  ijodiy  ta’sir  etdi. 

Qur’oni Karim va Xadislarda keltirilgan iqtisodiyotga aloqador qonun qoidalar 



     

11 


"Xidoya" va shu kabi boshqa fiqx kitoblarida keng o‘rganilib, amalga oshirildi, 

natijada  muxim  iqtisodiy  g‘oyalar  ilgari  surildi.  Mexnat,  ayniqsa,  qishloq 

xo‘jaligi,  xunarmandchilik  va  savdo  qo‘llab  quvvatlandi.  Isrofganchilik, 

mexnatsiz daromad, ayniqsa sutxo‘rlik xarom deb e’lon qilindi. 




Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish