Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

Ma’muriy xarajatlarga quyidagilar kiritiladi:
boshqaruv apparati xodimlariga taalluqli mehnatga haq to‘lash xarajatlari; 
boshqaruv apparati xodimlariga taalluqli ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar; 
xizmatga engal avtotransporti va xizmat va boshqa mikroavtobusini saqlash, yollash va 
ijaraga olish xarajatlari; 
xo‘jalik yurituvchi sub’ekt va uning tarkibiy bo‘linmalarini tashkil etish va 
boshqarish xarajatlari; 
boshqaruvning texnik vositalari, aloqa uzellari, ogoxlantirish vositalari, hisoblash 
markazlari 
va 
ishlab 
chiqarishga taalluqli bo‘lmagan boshqa texnik boshqaruv vositalarini 
saqlash va ularga xizmat ko‘rsatish xarajatlari; 
ijara, xizmatlar ko‘rsatgani uchun aloqa uzellariga haq (ATS, uyali, yo‘ldosh, peyjing 
aloqasi); 
belgilangan me’yorlar doirasida va undan ortiqcha xalqaro va shaharlararo telefon 
so‘zlashuvlariga haq to‘lash; 
ma’muriy-boshqaruv extiyojlari uchun bino va xonalar ijarasiga haq to‘lash; 
ma’muriy maqsaddagi asosiy vositalarni saklash va ta’mirlash xarajatlari, 

---

shuningdek ularning eskirishi (amortizatsiyasi); 
yuqori tashkilotlar va yuridik shaxslar birlashmalari: vazirliklar, vdoralar, 
uyushmalar, konsernlar va hokazolarni saklashga ajratmalar: 
ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘lanmagan xodimlar va mol-mulkning majburiy 
sug‘urtasi; 
belgalangan me’yorlar doirasida va undan ortiqcha boshqaruv xodimlarining xizmat 
safarlari xarajatlari; 
belgilangan me’yorlar doirasida va undan ortiqcha vakillik xarajatlari; 
xonalarni bepul berish xarajatlari, umumiy ovqatlanish korxonalariga kommunal 
xizmatlar qiymatini to‘lashva hokazo; 
bevosita ishlab chiqarish jarayoniga taalluqli bo‘lmagan, tabiatni muhofaza qilish 
maqsadidagi jamg‘armalarni saqlash va foydalanish bilan bog‘liq joriy 
xarajatlar, 
shu jumladan ifloslantiruvchi moddalarni atrof muhitga yo‘l qo‘yiladigan 
me’yorlar doirasida va undan ortiqcha tash-laganlik (oqizganlik) uchun to‘lovlar. 
*Boshqa operatsion xarajatlarga quyidagilar kiritiladi:
 
xodimlarni 
tayyorlash 
va 
qayta 
tayyorlash 
xarajatlari, 
me’yorlar 
doirasida 
va 
undan 
ortiqcha, 
bundan 
yangi 
joriy 
etilayotgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektda ishlashga qabul qilinadigan 
xodimlar mustasno; 
loyihalar 
va 
qurilish-montaj 
ishlaridagi 
kamchilik- 
larni, shuningdek ob’ekt huzuridagi omborgacha tashishda yuz 
bergan shikastlanish va deformatsiyalarni bartaraf etish xarajatlarini qoplash, 
korroziyaga qarshi ximoya nuqsonlari yuzaga keltirgan taftish (uskunani 
muhofazalash) xarajatlari va etkazib berish hamda ishlarni bajarish shartlarini 
buzgan yuridik shaxslar hisobiga, kamchiliklar, shikastlanish yoki zararlar 
uchun mas’ul etkazib beruvchi yoki boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar 
hisobiga 
mazkur 
xara- 
jatlar to‘lanishi mumkin bo‘lmagan darajada amalga oshiriladigan shunga 
o‘xshash boshqa xarajatlar; 
maslahat va axborot xizmatlari uchun to‘lanadigan xaklar; 
shu
jumladan 
xo‘jalik 
yurituvchi 
sub’ekt 
muassisla- 
ridan (mulqdorlaridan) birining tashabbusi bilan o‘tka- 
ziladigan auditorlik xizmatlariga to‘lanadigan haq; 
o‘zining 
xizmat 
ko‘rsatuvchi 
ishlab 
chiqarishlari 
va 
xo‘jaliklarini saqlashdan ko‘riladigan zararlar; 
bevosita 
xodimlarning 
ishlab 
chiqarish 
jarayonida 
ishtiroki 
bilan 
bog‘lanmagan 
sog‘liqni 
saklash 
va 
dam 
olish- 
ni tashkil etish tadbirlari; 
xo‘jalik 
yurituvchi 
sub’ektlar 
tomonidan 
mahsulot 
ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lmagan ishlar (xizmat)lar- 
ni bajarish xarajatlari (shahar va qo‘rg‘onlarni obodonlash- 
tarish ishlari, qishloq xo‘jaligiga yordam ko‘rsatish va bosh- 
qa turdagi ishlar); 
kompensatsiyalovchi va rag‘batlantiruvchi tusdagi to‘lovlar, shu jumladan: 

---

O‘zbekiston Respublikasi hukumataning qarorlari bo‘yicha kompensatsiya 
to‘lovlari; 
ko‘p yil ishlagani uchun bir galgi mukofotlar, takdirlash va to‘lovlar, shu 
jumladan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning qaroriga ko‘ra natura to‘lovlari, shuningdek 
ular bo‘yi-cha ijtimoiy fondlarga hisoblab yozilgan summalar; 
majburan ishga kelmaganlik yoki kam haq to‘lanadigan ishni bajarganlik vaqti 
uchun qonun hujjatlariga muvo-fiq yoki xo‘jalik yurituvchi sub’ektning qaroriga ko‘ra 
haq to‘lash; 
mehnat qobiliyati vaqtincha yo‘qotilgan taqdirda qonun hujjatlariga binoan 
belgilangan haqiqiy ish haqina qadar qo‘shimcha to‘lovlar; 
malaka oshirish va kadrlarni qayta tayyorlash tizimida o‘qitilgan vaqgda asosiy ish 
joyidan ishchilarga, ular ishdan ajralgan holda xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ishchi va xiz- 
matchilariga to‘lanadigan ish haqi; 
o‘n ikki yoshgacha ikki va undan ortiq bolalari yoki o‘n olti yoshgacha nogiron 
bolasi bo‘lgan ayollarga, qonunchilik-ka muvofiq, qo‘shimcha ta’til uchun haq to‘lash; 
xodimlarga bepul tovarlar, mahsulot va boshqa boylik-lar berish yoki xodimlar 
uchun ishlar, xizmatlarni bajarish; 
xodimlar xarajatlarini to‘lash (ovqatlanish, yo‘lda yurish, dam olish va davolanishga 
yo‘llanmalar, ekskursiya va sayoh-atlar, sport seksiyalari, to‘garaklar, klublardagi 
mashg‘ulot-lar, madaniy-ko‘ngil ochish va jismoniy tarbiya (sport) tad-birlarida 
qatnashish, xodimlarning shaxsiy iste’moli uchun tovarlarga yozilish va shunga o‘xshash 
boshqa to‘lovlar); 
— 
ish haqini xisoblashda xisobga olinmaydigan to‘lov va 
xarajatlar, shu jumladan: 
qonun hujjatlariga muvofiq bola ikki yoshga etishiga qadar uni parvarishlash 
bo‘yicha oylik nafaqa to‘lash xara-jatlari; 
pensiyalarga ustamalar, pensiyaga chiqayotgan mexnat fax-riylariga to‘lanadigan 
bir yo‘la nafaqalar; 
ularni qayta tuzish, xodimlar soni va jadvali qisqarishi munosabati bilan xo‘jalik 
yurituvchi sub’ektlardan bo‘shatib olinayotgan xodimlarga qonunga muvofiq to‘lanadi-gan 
to‘lovlar; 
xodimlarga to‘lanadigan moddiy yordam; 
— joylardagi davlat hokimiyati organlari tomonidan belgilangan 
me’yornomalar doirasida va undan ortiqcha sog‘liqni saklash ob’ektlari, qariyalar va 
nogironlar uylari,\maktabgacha yoshdagi bolalar muassasalari, sog‘lomlashti-rish 
maskanlari, madaniyat va sport ob’ektlari, xalq ta’-limi muassasalari va uy-joy 
fondi ob’ektlarini tutib turish xarajatlari (shu jumladan amortizatsiya ajratmala-ri va 
barcha turlardagi ta’mirlashni o‘tkazish xarajatlari); •*— vaqtincha to‘xtatib qo‘yilgan 
ishlab chiqarish quvvat-lari va ob’ektlarni saqlash xarajatlari (boshqa manbalar 
hisobiga qoplanadigan xarajatlardan tashqari); 
bank va depozitariy xizmatlariga haq to‘lash; 
ekologiya, sog‘lomlashtirish va boshqa xayriya jamg‘armalariga, madaniyat, 
xalq ta’limi, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, jismoniy tarbiya 
va sport korxonalari,muassasa va tashkilotlariga badallar; 
byudjetga 
majburiy 
to‘lovlar, soliqlar, yig‘imlar, amaddagi qonun 

---

hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan va xo‘jalik yurituvchi 
sub’ekt xarajatlariga kiritiladitan, byudjetdan tashkeri maxsus 
jamg‘armalarga ajratmalar; 
— 
zararlar, jarimalar, penyalar, shu jumladan: 
bekor qilingan ishlab chiqarish buyurtmalari bo‘yicha talafotlar; 
bevosita ishlab chiqarish jarayoniga taalluqli bo‘lmagan moddiy boyliklarning 
tabiiy yo‘qolish me’yorlari doira-sida va undan ortiqcha talafotlar va kamomadlari; 
ishlab chikerish zaxarilari va tayyor mahsulotni past baho usuli yoki sotishning 
sof qiymati bo‘yicha qayta baholash yoki narxni tushirish natijasvda ko‘rilgan 
zararlar; 
idish bilan bog‘liq operatsiyalar bo‘yicha zararlar; 
sud chiqimlari; 
gumonli qarzlar bo‘iicha zaxiraga ajratmalar; 
da’vo muddati o‘tib ketgan debitorlik qarzi va uvdirish mumkin bo‘lmagan 
boshqa qarzlarni hisobdan chiqarish za-rarlari, shuningdek qonunga muvofiq 
yuridik va jismo-niy shaxslar bilan hisob-kitoblar bo‘yicha gumonli qarzlar-ni 
hisobdan chiqarishdan ko‘rilgan zararlar; 
hisobot yilida aniqlangan o‘tgan yidlar operatsiyalari bo‘yicha zararlar; 
tabiiy ofatlardan kurilgan qaplanmaydigan talafotlar va zararlar (ishlab chiqarish 
zaxiralari, tayyor buyumlar va boshqa moddiy boyliklarning yo‘q qilinishi va 
buzilishi, ishlab chiqarish to‘xtashidan ko‘rilgan talafotlar va hoka-zo), shu jumladan 
tabiiy ofatlarning oldini olish va oqibatlarni tugatish bilan bog‘liq xarajatlar; 
aybdorlari aniqlanmagan yoki zarur summalarni aybdor tomon hisobiga qoplab 
bo‘lmaydigan holda o‘g‘irliklardan ko‘rilgan zararlar; 
xo‘jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan uch yil davomvda va undan ko‘p vaqg 
foydalanilgan asosiy vositalarni sotishdan ko‘rilgan zararlar, xo‘jalik yurituvchi 
sub’ektning boshqa mol-mulkini (aktivlarini) sotishdan ko‘rilgan zararlar, shunin-gdek 
xo‘jalik yurtuvchi sub’ekg asosiy vositalari va boshqa mol-mulkini (aktivlarini) 
hisobdan chiqarish, bepul berish va boshqacha chiqib ketashlaridan ko‘rilgan zararlar; 
xo‘jalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun, shu jumladan etkazib 
beruvchilar va debitorlar aybi bilan bel-grshangan yoki e’tirof etilgan jarimalar 
penyalar, vaqtida to‘lanmagan to‘lovlar va boshqa xil sanksiyalar, shuningdek 
etkazilgan zararlarni to‘lash xarajatlari; 
soliq qonunchiligi va boshqa qonun xujjatlarini buzganlik uchun jarima va 
penyalar; 
to‘langan boshqa jarimalar; 
—boshqa xarajatlar. 
Hisobot davrining kelgusida soliq solish bazasidan chiqariladigan xarajatlariga 
sarmoyalashtarish bilan bog‘liq bo‘lmagan va sarmoyalashtiriladigan asosiy vositalar 
qiy-matiga kiritilmaydigan xarajatlar taalluqlidir. 
Ularga quyidagilar kiritiladi: 
—yangi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar, ishlab chiqarishlar, sexlar, agregatlarni 
o‘zlashtirish xarajatlari, shu jumladan: 

---

mashina va mexanizmlarning ayrim turlarini yakka tartibda sinash va ular 
montajining sifatini tekshirish maqsadida barcha turdagi uskunalar va texnik 
qurilmalarni sinash; 
uskunani etkazib beruvchi zavodlar yoki ularning topshirigiga binoan 
ixtisoslashtirilgan korxonalar amalga oshi-radigan otaliq-mantaj; 
qurilayotgan korxona direksiyasini direksiya bo‘lmaganda —texnik nazorat guruhini 
saqlash xarajatlari, (ma’muriy xarajatlar), shuningdek yanga xo‘jalik yurituvchi subektlar va 
ob’ek-tlarni foysalanishga qabul qilish bilan bog‘liq xarajatlar; 
yangi ishga tushirilayotgan xo‘jalik yurgauvchi sub’ektlarda ishlash uchun 
xodimlar tayyorlash xarajatlari; 
ilmiy-tadqiqot, 
tajriba-konstruktorlik 
ishlarini 
o‘tkazish, 
xom 
ashyo 
va 
materiallarning 
yangi 
turlarini 
yaratish, 
ishlab chiqarishni qayta jihozlash bilan bog‘liq yanga texnologiyalar yaratash va 
qo‘llanilayotganlarini takomillashtirish, shuningdek mahsulot sifatini oshirish xarajatlari; 
boshqaruv tizim va vositalarini yaratish hamda takomillashtirish xarajatlari; 
turkumli va ommaviy ishlab chiqariladigan mahsulot hamda texnologik 
jarayonlarning yangi turlarini tayyorlash va ishlab chiqarilishini o‘zlashtirish 
xarajatlari; 
qonun hujjatlariga muvofiq ishchi kuchini tanlash bilan bog‘liq xarajatlar; 
ishlab chiqarish tusidagi ixtirochilik va ratsionalizatsiyalash, tajriba 
eksperimental 
ishlar o‘tkazish, ixtirolar va ratsionalizatorlik 
takliflari 
bo‘yicha model va namunalarni tayyorlash va sinash, ixtirochilik va 
ratsionalizatsiyalash bo‘yicha ko‘rgazma va ko‘riklar, tanlovlar, sertifikatlash va 
boshqa 
tadbirlarni 
tashkshg 
etish, 
mualliflik 
taqdirlashlarini to‘lash xarajatlari va boshqa xarajatlar; 
qazib oluvchi tarmoqtarda tayyorlash ishlariga doir xarajatlar agar ular kapital 
xarajatlarga taalluqli bo‘lmasa (ya’ni asosiy vositalar sifatida sarmoyalashtirilmasa); 
xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarni ishlab chiqaruvchi liniyalarni rivojlantirish 
(takomillashtirish) xarajatlari.