Саноат биноларининг юқоридан ёритиш ва шамоллатиш конструкциялари

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• Neft bitumlari- moysimon, rangsiz holatda to’q qora ranggacha bo’lib, murakkab birikma, ya’ni kislorodlar azot, oltingugurt birikmalari, hamda uglevodorodlardan iborat.
• Neft tarkibida:
• 83-87%- uglerod;
• 12%-vodorod
• 2%-kislorod;
• 0,2%- azot ,
• 5%-oltingugurtk bo’ladi.
• Neftning zichligi 0,73dan 1,04 g/sm 3 bo’ladi.
• Neft kuyidagi kimyoviy uglevodorod gruppalariga bulinadi: metan (parafinli), naften (sikloparafinli), benzol (xushbuy).

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• Slanetsli bitumlarning asosiy xom ashyosi yonuvchi slanetslar hisoblanadi. U mineral birikmalar, ya’ni karbonatlar gruppasi-oxaktosh, kvars va tuprokdan tashkil topgan bo’lib, solishtirma ogirligi 1,3-1,7 g/sm3 ga teng, rangi och va kung’ir rangdan iborat.
• Yonuvchi slanetslar cho’kindi tog’ jinslariga mansub bo’lib, kerogendan tashkil topgan. Kerogen 65-80% uglerod, 8-11% vodorod, 5-12% kislorod va boshka elementlardan iborat bo’lib, kerogen organik boglovchilarda erimaydi va 2000 dan yuqori haroratda ajralib chiqadi. Bu mahsulot zararli xashoratlarning yuqolishida, paxta hosildorligini oshirishda va chidamli qurilish materiallari (gishtlar, bloklar) ishlab chikarishda va xokazolarda ishlatiladi.

13-ma’ruza. Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.

• Bitumni xossalari.
• Bitumni zichligi 0,8-1,3 gsm3 atrofida, issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsenti 0,5-0,6 Vt(m.0C) 1600C da 5 soat davomida qizdirilsa 1% vazni yo‘qoladi, yonish temperaturasi-230-2400C.
• Fizik xossalari.
• 20-250Cda bitumni sirt tarangligi 25-35 engsm2.(0,025-0,035 N/m)
• -Eskirishi-bitumni tarkibi va xossalarini vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishi mo‘rtligini oshiradi, suv yuqmasligini kamaytiradi. Quyosh nuri va kislorod ta’sirida bu jarayon tezlashadi.
• -Reologik xossasi-suyuq bitum suyuq materialga xos qonunlarga mos tushsa, qattiq bitum esa bir paytni o‘zida ham plastik va elastik xossalariga ega.
•  Kimyoviy xossasi.
• Bitum 50%li ishqor, 25%li HCL, 10% uksus kislotasiga bardosh bera oladi. Bitum organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Ximiyaviy moddalarga chidamliligidan foydalanib bitum qurilishda temir beton buyumlar, temir trubalar va shu kabi ximoya qilishda keng ishlatiladi.