|
3
|
Yangi mavzuni bayoni
|
15 daqiqa
|
4
|
Mustahkamlash
|
15 daqiqa
|
5
|
O’quvchilarni baholash
|
3 daqiqa
|
6
|
Mashg’ulot yakuni. Uyga vazifa berish
|
2 daqiqa
|
7
|
J A M I :
|
45 daqiqa
|
Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 9. Toshkent-2014. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi: Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.
2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.
3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish, savol-javob tariqasida o’tilgan mavzuni so’rash.
Yangi mavzuni bayoni:
1
|
Davr raqami
|
4
|
2
|
Qator raqami
|
4
|
3
|
Guruh
|
VII-B
|
4
|
Tartib raqami
|
25
|
5
|
Atom tuzilishi
|
+25 2 8 13 2 1s22s22p63s23p63d54s2 [Ar] 3d54s2
|
6
|
Nisbiy atom massasi
|
54,938
|
7
|
Atom yadrosidagi proton
|
25
|
8
|
Zichligi
|
7,44 g/sm3
|
9
|
Suyuqlanish harorati
|
1 244 °C
|
10
|
Qaynash harorati
|
2 080°C
|
11
|
Yer po‘stlog‘idagi ulushi
|
0,1%
|
12
|
Tabiatda uchrashi
|
MnO2 – pirolyuzit, Mn3O4 – gausmanit, Mn2O3 – braunit
|
13
|
Kashf qilingan
|
1774 yil. K.Sheele
|
14
|
Barqaror oksidlanish darajasi
|
0; +2; +4; +7
|
Olinishi. Marganes oksidini elektr pechlarida kremniy bilan qaytarib, marganes olinadi (alyuminotermiya usuli bilan ham olinadi):
Mn3O4+ 2Si →3Mn + 2SiO2 (3Mn3O4 + 8Al → 9Mn + 4Al2O3)
MnSO4 tuzi eritmasining elektroliz qilish orqali ham marganes olish mumkin.
Fizikaviy xossalari. Marganes kumushsimon oq rangli qattiq metall (15-jadvalga qarang).
Kimyoviy xossalari. Marganes metallining sirti yupqa oksid parda (Mn2O3) bilan qoplangan holda bo‘lganligi sababli, hatto qizdirilganda ham havoda oksidlanmaydi.
Marganes qizdirilganda bir qator kimyoviy reaksiyalarga kirishadi. Kislorod bilan haroratning o‘zgarishiga qarab MnO, MnO2, Mn2O3, Mn3O4 larni hosil qiladi:
4Mn + 3O2= 2Mn2O3
Suv bilan qizdirilganda tez reaksiyaga kirishadi:
Mn + 2H2O = Mn(OH)2+ H2↑
Galogenlar, oltingugurt, azot bilan ham reaksiyaga kirishib, MnCl2, MnS, Mn3N2 larni hosil qiladi:
Mn + Cl2= MnCl2 Mn + S = MnS 3Mn + N2= Mn3N2
Suyultirilgan kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, vodorodni siqib chiqaradi:
Mn + 2HCl = MnCl2+ H2 Mn + H2SO4= MnSO4+ H2
Konsentrlangan sulfat va nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishganda, vodorod emas, SO2 yoki NO2 ni hosil qiladi:
Mn + 2H2SO4= MnSO4+ SO2+ 2H2O Mn + 4HNO3= Mn(NO3)2+ 2NO2+ 2H2O
Yangi mavzuni mustahkamlash: O’quvchilar bilan savol-javob qilish.
O’quvchilarni baholash: O’quvchilarning darsdagi ishtirokiga qarab
Uyga vazifa: O’tilgan mavzuni o’qish va kerakli ma’lumotlarni yod olish. Mavzuga oid testlarni ishlash. Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.
“ T A S D I Q L A Y M A N ”
O`. I. B. D. O’. : _______________ J.Mamadaliyev
Dars № : _____
Sana: _______________
Sinf: 9 – sinf
Fan: Kimyo.
Mavzu: Marganesning birikmalari.
Darsning maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib, ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga, Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: Ilmni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish. O’quvchilar dunyoqarashini kengaytirish.
Kompetensiyalar:
1. Kimyoviy jarayon, hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi:
2. Element va formulalarni kimyoviy tilda ifodalash kompetensiyasi:
3. Kimyoviy tajribalar o‘tkazish va amaliyotda qo‘llash kompetensiyasi:
4. Kommunikativ kompetensiya:
5. Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
6. O‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
7. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
8. Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:
Dars shiori: Kimki bilsa kimyoni, qo’lga olar dunyoni.
Darsning jihozlari: Plakatlar, texnik vositalar, darslik, davriy jadval, mavzuga doir tarqatmalar, slaydlar, bor, doska.
Darsda qo’llaniladigan metod: Aralash, interfaol metodlar, aqliy hujum, klaster.
Mashg’ulot bosqichlari:
№
|
Bosqichlar
|
Vaqti
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3 daqiqa
|
2
|
O’tilgan mavzuni takrorlash
|
7 daqiqa
|
3
|
Yangi mavzuni bayoni
|
15 daqiqa
|
4
|
Mustahkamlash
|
15 daqiqa
|
5
|
O’quvchilarni baholash
|
3 daqiqa
|
6
|
Mashg’ulot yakuni. Uyga vazifa berish
|
2 daqiqa
|
7
|
J A M I :
|
45 daqiqa
|
Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 9. Toshkent-2014. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi: Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.
2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.
3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish, savol-javob tariqasida o’tilgan mavzuni so’rash.
Yangi mavzuni bayoni:
Birikmalari. Marganesning 5 xil oksidi ma’lum.
1
|
MnO
|
marganes (II)-oksid
|
Asosli oksid
|
2
|
Mn2O3
|
marganes (III)-oksid
|
Asosli oksid
|
3
|
MnO2
|
marganes (IV)-oksid
|
Amfoter oksid
|
4
|
Mn2O7
|
marganes (VII)-oksid
|
Kislotali oksid
|
5
|
Mn3O4
|
marganes (II) va (III) -oksidlarinig aralashmasi
|
Aralash oksid
( MnO * Mn2O3 )
|
Amaliyotda marganesning (IV) - oksidi (kuchli oksidlovchi) va Mn2O7 oksidiga mos keluvchi tuzlari ko‘p ishlatiladi.
Mn2O7 marganes (VII)-oksidi yog‘simon suyuqlik. Uni olish uchun kaliy permanganatga sulfat kislota ta’sir ettiriladi. Natijada, hosil bo‘lgan Mn2O7 qizdirilganda, MnO2 va O2 ga parchalanib ketadi:
2KMnO4 + H2SO4 = Mn2O7 + K2SO4 + H2O 2Mn2O7 = 4MnO2 + 3O2
Kislotali muhitda: 2KMnO4 + 10KCl + 8H2SO4 = 6K2SO4 + 2MnSO4 + 5Cl2 + 8H2O
Ishqoriy muhitda: 2KMnO4 + K2SO3 + 2KOH = K2SO4 + 2K2MnO4 + H2O
Neytral muhitda: 2KMnO4 + 3K2SO3 + H2O = 2MnO2 + 3K2SO4 + 2KOH
Kaliy permanganat qizdirilganda parchalanadi va bu usuldan laboratoriyada kislorod olish maqsadida foydalaniladi:
2KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2
Marganes (VII)-oksidiga mos keluvchi permanganat kislota (HMnO4) kuchli kislota bo‘lib, beqaror va u suvda osongina parchalanib ketadi.
Ishlatilishi. Marganes va uning birikmalarining xalq xo‘jaligida ishlatilishi:
1. Po‘lat ishlab chiqarishda 2. Qotishmalar tayyorlashda
3. Metall buyumlar sirtini qoplashda 4. Katalizatorlar sifatida
5. Mikroo‘g‘itlar; MnSO4 * 4H2O 6. Oksidlovchilar
7. Tibbiyotda
Yangi mavzuni mustahkamlash: O’quvchilar bilan savol-javob qilish.
O’quvchilarni baholash: O’quvchilarning darsdagi ishtirokiga qarab
Uyga vazifa: O’tilgan mavzuni o’qish va kerakli ma’lumotlarni yod olish. Mavzuga oid testlarni ishlash. Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.
“ T A S D I Q L A Y M A N ”
O`. I. B. D. O’. : _______________ J.Mamadaliyev
Dars № : 54.
Sana: _______________
Sinf: 10 – sinf
Fan: Kimyo.
Mavzu: Mavzularga doir masalalar yechish.
Darsning maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib, ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga, Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
Do'stlaringiz bilan baham: |
