Sana: Sinf: 10 №6 Darsning mavzusi: Gorizontal otilgan jism harakati

Agar jismga boshqa hech qanday jismlar ta’sir etmasa, jism Yerga nisbatan o‘zining tinch holatini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.
Galiley tomonidan o ‘rnatilgan bu qonun mexanikaning asosiy qonunlarini tarkib toptirishda birinchi qadam bo‘ldi. Kuch tushunchasi ikkita jismga tegishlidir. Kuch vektor kattalik bo‘lib yo‘nalishga ega. Kuchni miqdoriy jihatdan aniqlash uchun uni o‘lchash kerak. Buning uchun uni boshqa bir etalon kuch bilan solishtiriladi.
Tabiati jihatidan qanday bo‘lishidan qat’i nazar, kuchlarning jismga bir vaqtdagi ta’siri uning tezligini o‘zgartirmasa (ya’ni, unga tezlanish bermasa), moduli jihatidan teng va qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, jismning olgan tezlanishi unga qo‘yilgan kuchdan tashqari jismning xossalariga ham bog‘liq. Demak, bu xossani aniqlashtirib olish zarur. Mexanikada bu xossa jism massasi bilan ta’ri fl anadi.
Sizga 7-sinfdan ma’lumki, jismga qo‘yilgan kuchning jism olgan tezlanishiga nisbati o‘zgarmas kattalikdir. Massa – jismning inertlik xossasini belgilaydi, ya’ni uning kuch ta’sirida qanchalik tezlanish olish qobiliyatini xarakterlaydi. Massa tushunchasi kiritilganidan so‘ng, dinamikaning ikkinchi qonuni quyidagicha tavsi fl anadi: