|
Belgilangan vaqt.
1.
|
Tashkiliy qism
|
3 daqiqa
|
2.
|
O`tilgan mavzuni takrorlash
|
12 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
14 daqiqa
|
4.
|
Mustahkamlash
|
12 daqiqa
|
5.
|
Baholash
|
2 daqiqa
|
6.
|
Uyga vazifa
|
2 daqiqa
|
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: O`quvchilarning bilimlari sinab ko`riladi.
Eneolit davrining neolit davridan asosiy farqlarini ayting.
Sizningcha, misning kashf etilishi qanday ro'y bergan?
Mis bronzadan nimasi bilan farq qiladi?
Nega matriarxatdan patriarxatga o'tish jarayoni sodir bo'ldi?
Mayda va yirik chorva mollari qachon xonakilashtirilgan?
Faol o`quvchilar baholanadi.
III.Yangi mavzu bayoni: Reja:
Nega temirdan qurollar misga qaraganda kechroq yasala boshladi?
Temirdan mehnat qurollari yasashning boshlanishi jamiyatda qanday o'zgarishlarga olib keldi?
"Avesto"da patriarxal oila, urug'chilik jamoasi, hududiy urug'- chilik jamoasi va qabila qanday nomlangan?
Ilk davlat vujudga kelishi davrida jamiyatni boshqarish tizimi haqida so'zlab bering.
bronzadan cjurollari yasashni o'rgangan kezlardan beri ora- dan ko'p asrlar o'tdi. Faqat miloddan avvalgi I mingyil- lik boshlaridagina temirdan mehnat qurollari yasash imkoniyati paydo bo'ldi. Bu jarayon ancha sermehnat bo'lgan, negaki temir misga qaraganda ancha yuqori haroratda eriydi (1500°C). Ammo temir mis va bron- zaga nisbatan olganda ulkan afzalliklarga egadir: temir ulardan qattiqroq edi. Temirdan birinchi bo'lib Kichik Osiyoda xettlar (miloddan avvalgi XIV—XIII asrlar), so'ngra qo'shni mamlakatlar (Mesopotamiya, Eron, Kavkazorti) xalq- lari foydalana boshladi. Temir buyumlarning tarqali- shi sekinlik bilan borgan. Temir kamyob va qimmat- baho metall bo'lgani uchun undan dastlab zeb-ziynat buyumlari yasashda foydalanishgan. Shunday bezak- lar Misr fir'avni Tutanxamon maqbarasidan va Kav- kazdagi Maykop qo'rg'oni yodgorligidan topilgan. Mehnat qurollari yasash uchun temirdan foyda- lanilishi, eng avvalo, dehqonchilik texnikasi rivojiga ta'sir o'tkazdi. Temir uchli omochlar, temir boltalar paydo bo'ldi. Bu mehnat qurollari katta-katta maydon- larda ziroatchilikni rivojlantirishga imkon yaratib berdi. O'rta Osiyodan topilgan eng qadimgi temirdan yasalgan buyumlar miloddan avvalgi IX—VIII asrlarga oid bo'lsa-da, ulardan ko'pi miloddan avvalgi VII—VI asrlarga oiddir.
Yevropadan farqli o'laroq Sharqda dehqonchilik asosan sun'iy sug'orish zaminida rivojlandi. Gul- ga burkangan bog'lar va serhosil dalalarni suv bilan ta'minlash uchun Sharqda anhorlar va ariqlar keng tarmog'i ishlab chiqilgan edi. Temir qurollarning keng tarqalishi mehnat unumdorligini oshirdi. Bu • • narsa yanada rivoj topgan ishlab
chiqarish usuliga o'tilishiga zamin hozirladi. Urug' ja- moasi o'rnini hududiy qo'shnichilik jamoasi egallay boshladi.
Mil. avv. I mingyillik boshlarida O'rta Osiyoda aholi to'rt guruhga ajratilgan: kohinlar, jangchilar, dehqon- lar, hunarmandlar.
Qabila-urug' boshliqlarining nufuzi asta-sekin orta bordi. Harbiy sardorlarning nufuzi ayniqsa ortib, ho- kimiyat otadan o'g'ilga o'tadigan bo'ldi.
Doimiy harbiy to'qnashuvlar sharoitida qabila sar- dorlarining ahamiyati va nufuzi orta bordi, jamiyat esa harbiy demokratiya qoidalariga asosan yashay boshladi.
"Avesto"dan O'rta Osiyoda jamiyatning negizi "nmana" deb ataluvchi katta patriarxal oila bo'lganini bilib olamiz. Bir necha "nmana"lar urug' jamoasi — "v/"s"ni tashkil etgan. Hududiy qo'shnichilik jamoasi esa "varzana" deb nomlangan. Bunday jamoalar qabilaga — "zantu"ga birlashgan. O'z hududini himoya qi lish uchun bir qancha qabilalar ittifoqqa — "dah'yu"ga uyushishgan. "Avesto"ga ko'ra, jamiyatni idora qilish- ning quyidagi tizimi mavjud bo'lgan:
oqsoqollar kengashi
xalq yig'ilishi
alohida tumanlar hukmdorlari
viloyatlarning hukmdorlari.
Aholi urug' va qabila bo'yicha emas, balki hududiy taomilga ko'ra guruhlarga ajratilishi mil. aw. IX-VIII asrlarda O'rta Osiyoda vujudga kelayotgan ilk davlat birlashmalarining muhim alomati edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
