Sana: ______________ Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7 ___ ____ ____
Mavzu :______________________________________________________________
Darsning maqsadi
Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga franklar,ularning ijtimoiy tuzumi va davlatining vujudga kelishi haqida ilmiy,nazariy ma`lumotlar berish;
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilargatarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar:
Kommunikativlik
o„z fikrini og„zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to„g„ri qo„ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro„y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Tarixiy manba va adabiyotlar bilan ishlash kompetensiyasi.
Dars Turi : yangi bilim beruvchi ________________________________________________________________________
Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _________________________________________
Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________________________________
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: Savol-javob o`tkaziladi.
1.Xalqlarning buyuk ko`chishlari sabablarini aytib bering.
2.Qadimgi germanlar haqida kimlar o`z asarlarida ma`lumotlar qoldirishgan?
3.Qadimda germanlarning asosiy mashg`uloti nimalar bo`lgan
4.Germanlarning dastlabki davlatlari nechanchi asrlarda tashkil topdi?
5.Konung kim?
III.Yangi mavzu bayoni: “Frank" so`zi - jasur, erkin degan ma`nolarni anglatadi. Bu atama qator german qabilalariga nisbatan qo`llaniladigan umumiy nom edi. Franklar asosan Reyn daryosining o`rta va quyi oqim bo`ylarida yashaganlar.Franklar dengiz bo`yi (sali) va qirg`oq (ripuar) franklariga bo`linganlar.Franklarning g`arbiy Rim imperiyasi bilan munosabatlari bir xilda kechmagan. Ular bir-birlari bilan ba'zan dushman, ba'zan ittifoqchi bo`lganlar. Sali franklari ancha kuchli edi. Ular Xlodvig hukmronlik qilgan yillarda (481-511) nihoyatda kuchaygan.
Xlodvig tez orada barcha frank qabilalari ustidan hukmronlik o`rnatgan va 486- yilda Shimoliy Galliyani egallagan._ Shu tariqa Franklar davlati (hozirgi Fransiya shu nomdan olingan) tashkil topgan. Bu davlat qirollik davlati edi.
486- yilda Franklar davlati tashkil etildi.Xlodvig davlatning asoschisi bo`ldi. Qirol Xlodvig Franklar davlatida merovinglar sulolasi hukmronligiga asos solgan. Sulola nomi Xlodvigning ajdodi Merovey nomidan olingan.
IV .Mustahkamlash : ta`rif bering.Bu shaxs kim?
.
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa:2- mavzu savollariga javob yozib kelish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________
Sana: ______________ Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7 ___ ____ ____
Mavzu :_ 3-§. FRANKLAR IMPERIYASi
Darsning maqsadi
Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga franklar,ularning ijtimoiy tuzumi va davlatining vujudga kelishi haqida ilmiy,nazariy ma`lumotlar berish;
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilargatarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar:
Kommunikativlik
o„z fikrini og„zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to„g„ri qo„ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro„y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Tarixiy manba va adabiyotlar bilan ishlash kompetensiyasi.
Dars Turi : yangi bilim beruvchi ________________________________________________________________________
Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _________________________________________
Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________________________________
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: Savol-javob o`tkaziladi.
Sizningcha, nima sababdan varvar qirolliklari orasidan faqat franklar davlati saqlanib qolgan?
2. Nima sababdan franklardagi benefitsiy, senyor, allod, vassal kabi atamalar lotin tilidan olingan?
3. Qirol Xlodvig nega unga qarshi chiqqan jangchini darhol jazolamasdan, harbiy ko‘rik paytidagina
chopib tashlagan?
4. «Sali haqiqati»ni qanday hujjat deb hisoblaysiz? Unga tavsif bering. Nima uchun hujjatni Xlodvig
o‘qib eshittirmoqda?
III.Yangi mavzu bayoni: Karl sulola asoschisi Pipin Pakananing (714—768) o‘g‘li bollib, Franklar qirolligini (800-yildan imperivasini) 46 yil (768—814) boshqargan. “Buyuk” nomi unga tanvchilar tomonidan 53 harbiy yurishga bo:.hchilik qilib, yirik saltanat tuzgani, bu davlalda yangi qonunlar, maorif va madaniyatga asos solgani uchun ber.lgan. Karl haqida ko‘plab tarixiy asarlar, afsonalar, rivoyatlar va qo‘shiqlar yaratilgan. Uning ismidan “korol",ya'ni‘qirol” unvoni kelib chiqqan. Italiva va Ispaniya urushlari. Karl taxtga kelishi bilan istilochilik urushlari olib borgan.Uning dastlabki harbiy yurishlari germanlarnmg langobard qabilasi Italiyada tuzgan davlat iga qarshi 773->ili boshlanadi. Langobardlar qiroli Dezideriy mag‘lub etilganidan so‘ng, sochi olinib Korvey monastiriga jo ‘natiladi. Italiya yerlari esa grafliklarga bo'linib, Frank qirolligiga qo'shib olinadi.Franklar imperiyasi. Buyuk Karl davlati Yevropaning katta qismini egallaydi. Uning hududini G'aibiy Rim imperiyasi bilan bemalol taqqoslasabo'lar edi.
. Ayni paytda so'ngan imperiya haqidagi xotiralar VIII asrda ham rimliklar. G'arbiy Yevropaning turli xalqlari va qabilalari xotirasida saqlanib qolgan. Tabiiy, Karlning maslahatchilarida uni qadimgi rimliklarga taqlid qilib, imperator deb e’lon qilish g'oyasi tug'iladi. Bunday imkoniyat 800-yili Rim mahalliy /odagonlarining papa Lev III ga qarshi isyon ko'tarishi orqali vujudga keladi. Karl qo'shin yuborib isyonni bostiradi. Bu yordam evaziga Rim papasi 800-yilning dekabrida avlivo Pyotr ibodatxonasida Karlga imperatorlik tojini kiydiradi. Shu tariqa G arbda yangidan imperiya paydo bo'ladi. Karlning muhrida- “ Yangi Rim imper.yasi" so‘zlari zarb qilinadi. Aslida esa franklar imperiyasi faqat nomi bilangina Rim imperiyasmi eslatardi
IV .Mustahkamlash : O ‘zingizni sinang! Ritsar — ... Feod — ... Gersog — ... Graf — ... Maikgral — 800-yiI — ... Buyuk Karl vafotidan 29 yil o'tib ... 843-yili — ... Feodal tarqoqlik — ...
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa:3- mavzu savollariga javob yozib kelish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________
Sana: ______________ Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7 ___ ____ ____
Mavzu :_ 4-§. BRITANIYADAN ANGLIYAGA
Darsning maqsadi
Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga britlar ,ularning ijtimoiy tuzumi va u yerga germanlar bosqini haqida bilim berish;
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar:
Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars Turi : yangi bilim beruvchi ________________________________________________________________________
Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _________________________________________
Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________________________________
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: Bingo mashqi :
III.Yangi mavzu bayoni: Rim imperiyasi Britaniya orollarini istilo qilganida orol janubida kelt, britt, shimolida – hozirgi Irlandiya va Shotlandiyada – skot, pikt qabilalari yashagan. Rim legionlari 407-yilda Britaniyani tashlab Italiyaga qaytadi. Ularning ketidan qolgan rimliklar ham Yevropaga keta boshlaydi. Shu tariqa orolning kelt aholisi o‘z holicha qoldiriladi. Kelt qabila boshliqlari esa o‘zaro urushlarga
kuch beradi. Ayni paytda shimoldan pikt va skott qabilalari hujumlari boshlanadi. Piktlardan himoyalanish uchun mahalliy brittlar ilk marotaba germanlarning yut, angl va saks qabilalaridan yollanma drujinalarni taklif etgan. Bu qabilalar Germaniyaning shimoli va Yutlandiya yarimorolida yashardi. Dastlab germanlar uchta kemada kelishadi. Lekin ko‘p o‘tmay ularning ortidan ko‘plab qabiladoshlari yo‘lga chiqadi. Germanlarning keltlardan tobora yuqori to‘lov talab qilishi, doimiy isyonlari, mamlakatni talashlari
va tahdidlari kuchayib boradi. Yutlar V asr o‘rtalarida Kent viloyatini bosib oladi. Ularning izidan angl-sakslar ham keltlarga hujum boshlab, qattiq qarshilik bo‘lmaganidan mamlakatni istilo qilishgakirishadilar.
Britaniya oroliga bostirib kelayotgan germanlarga qarshilik ko‘rsatish Amvrosiy Avrelian nomi
bilan bog‘liq. U oroldagi so‘nggi rimliklardan edi. Amvrosiy Avrelian VI asrning boshlarida brittlarni birlashtiradi. Buning natijasida u qator yorqin g‘alabalarga erishadi. Kuchli qo‘shin tuza olgan Amvrosiy Avrelian angl- sakslar tazyiqini deyarli yarim asrga to‘xtatadi. Istilochilar Britaniya yerlarida yettita qirollik tuzishadi. Ular turli lahjalarda so‘zlashgan, lekin yillar o‘tib angllar yashagan Mersiya shevasi tobora keng qo‘llanila boshlaydi. Shu tufayli keyinchalik istilochilar muomalasidagi til ingliz, mamlakat esa Angliya nomini oladi. Bosqinchilarning ko‘plab qabilalari va bo‘ysundirilgan aholining qolgan qismi yagona xalqqa birlasha boshlaydi. Tarixda ular angl-saks nomini oladi. Buyuk Alfred (871—900) Uesseksda taxtga kelguniga qadar daniyaliklarni hech kim to‘xtatishga qodir bo‘lmagan. Buyuk Alfred butun Angliyadan bosqinchilarni jazolash orzusidagi jangchilarni yig‘adi. U bu qo‘shin bilan daniyaliklarni bir necha bor mag‘lub etadi. Alfred 879-yilda daniyaliklar bilan tinchlik sulhini tuzadi. Unga binoan, butun orol ikki qismga bo‘linib: janubiy hududlar Alfredga, shimoliy hududlaresa daniyaliklarga beriladi.Chegara
London va Chechter oralig‘idagi qadimgi rimliklar qurdirgan tosh yo‘l bo‘ylab o‘tadi. Skandinavlarga
qoldirilgan yerlar Denlo nomini oladi.
IV .Mustahkamlash : 1. Britaniyaga qaysi german qabilalari kelib o‘rnashadi?
2. Amvrosiy Avrelian haqida nimalarni bilib oldingiz?
3. German qabilalari istilolari qanday oqibatlarga olib keldi?
4. Siz qirol Alfred faoliyatiga qanday baho berasiz?
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa:4- mavzu savollariga javob yozib kelish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________
Sana: ______________ Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7 ___ ____ ____
Mavzu : 5-§. MUQADDAS RIM IMPERIYASI
Darsning maqsadi :
Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga MUQADDAS RIM IMPERIYASIning tashkil topishi haqida bilim berish;
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini,
shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi : yangi bilim beruvchi ______________________________________
Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi,________________________________
Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar___________________________
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: Bingo mashqi :
III.Yangi mavzu bayoni: Franklar imperiyasi843-yilda uchga bo‘linib ketganida, dastlab ularning hammasini Buyuk Karlning avlodlari boshqargan. Lekin 919-yili Sharqiy Frank qirolligida (bo‘lajak Germaniya) mahalliy zodagonlar knyazlardan eng qudratlisi bo‘lgan Saksoniya gersogi Genrixni qirollikka saylaydilar. Natijada, franklarning karolinglar sulolasi o‘rniga mahalliy saksoniyaliklar sulolasi hokimyatga keladi. Shu tariqa yangi davlat – Germaniya qirolligi vujudga keladi. Gånrix I uzoqni ko‘zlab, aql bilan ish boshlab mamlakatni kuchaytirish yo‘lini tutadi. Vångerlar bilan 9 yilga tinchlik sulhi tuzgan qirol mamlakat mudofaa qudratini yuklasaltirish maqsadida qator tadbirlarni amalga oshiradi. Gånrix qishloqda yashaydigan har 9 kishidan bittasini tanlab, uni burg (qal’a)ga ko‘chiradi. To‘planganlar burgda o‘z birodarlari uchun ham uy-joy qurishga kirishadilar. Qishloqda qolgan sakkiz kishi o‘zlarining jangchilikka tayinlangan shåriklari uchun ham dehqonchilik qilganlar. Gånrix barcha yig‘inlar, cherkov
soborlarini, bazmlarni burgda o‘tkazishni buyuradi. Qurilish kecha-yu kunduz davom etgan, sulh muddati tugaguniga qadar aholining asosiy mulki burglarda bo‘lishi lozim bo‘lgan. Vengerlar bilan kurash.Genrix I ning o‘g‘li Otton I (936–973) davrida kuchli nemis otliq qo‘shini vujudga keldi. Uning asosini og‘ir qurollangan ritsarlar otliq qo‘shini tashkil etgan. Burglarga tayangan yangi otliq qo‘shin ko‘magida Otton I vengerlar bilan hal qiluvchi jangga shaylanadi. 955-yilda Bavariyaning Lex daryosi bo‘yida bo‘lib o‘tgan og‘ir jangda vengerlar mag‘lub etiladi. Shundan so‘ng ularning Germaniyaga bosqinlari to‘xtaydi.
IV .Mustahkamlash :savollar asosida
1. Germaniya davlati qay tariqa tashkil topdi?
2. Yozuvsiz xaritaga Otton I davlatining hududlarinitushiring.
3. Otton I ning vengerlar bilan olib borgan kurashi
qanday yakunlandi?
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa: - mavzu savollariga javob yozib kelish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________
Sana ____________________________________Sinf _______________________________________
Mavzu : 12-§. HINDISTON
Dars maqsadi : -O`quvchilarga Hindiston tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : Xalifalikning tasnkil topishi tar.\ini .,o'zlab bering.
2. Xaritadan arablar istilo qilgan rnamlak .tlarni ко rsating.
3. Xalifalikning inqiro/iga sabab bo'lgan omillami sanang.
4. Xalifalikda qanday soliqlar bo'lgan?
5. Arablar bosib olgan mamlakatlardaui xalq qo zg'olonlari haqida so'zlab benng.
III. Yangi mavzu bayoni : Kushonlar imperiyasining inqirozidan so'ng Hindistonda hokimiyatni egallagan Chandragupta I(320—340) guptalar sulolasiga asus soladi. Guptalar daviatining poytaxti Pataliputra shahri bo'lgan. IV asrning o\iri — V asr boshlarida Guptalar imperiyasi gullab-yashnaydi. Ayni shu paytdan Hindistonda mulkchilik munosabatlari vujudga keladi. Hindistonning shimoli-g'armdan IVasrda bostirib kirgan eftaliylar hujumlari ostida Guptalar imperiyasi parchalanib. mamlakatning katta qismi istilochilar q o lig a o'tadi. VII asrda Hindistonda bo'lgan Xitoy tarixchisi Syuan Szyanning
yozishicha. unda 70 ga yaqin katta-kichik knyazliklar bo lgan. Knyaz — rojalar o 'z la rin in g k o 'p so n li y aq in lari va x izm a tk o rla ri b ilan hashamatli saroylarda yashaganlar. Rojalar qarindoshlari, a ’yon va
amaldoriariga yer-mulk hamda ularda yashagan aholini taqdim elganlar.Davlat yerlarining qolgan qismi dehqonlarga ijaraga berllgan. Braxman— kohinlar q o ‘lida ham ko‘plab ekin maydonlari to'plangan. Manbalarda yozilishicha. o 'ta taqvodor rojalardan biri knyazligidagi 1400 qishloqni ibodatxonalarga in’om etgan ekan.Rojalar o ‘rtasida tinimsiz urushlar bo'lib turgan. Qo`lga kiritilgan oljalar, y e rla r g 'o lib la r o ra s id a ta q s im la n g a n . R o jan in g y aq in qarindoshlari. a ’yonlari o 'n lab , b a ’zida yuzlab qishloqlar va unda yashagan aholisi bilan: amaldorlar esa bitta yoki bir qishloqning yarmi bilan taqdirlanishi ham mumkin edi. In’om etilgan yer mavdoni grass ( “ b o 'la k ” yoki " q u ltum ” ) deb nom lan ib , uni olgan shaxs harbiy xizmat o'tab berishi lozim bo'lgan. O'z xonadoniga mansub bo'lmagan
amaldorlarga rojalar yemi ma’lum muddatga foyda,lani,shga bargaijjar. Bunday yerlar patta (“vorliq” yoki “yorliqqa olingan yer” ) deb nomlangan, Pattadan alohida Xizmat ko'rsatgan kishilarni taqdirlash uchun
ham foydalanishgan. Mulkchilik munosabatlari mustahkamlamb borishi bilan patta yerlari ham avloddan-avlodga o ‘tadigan merosiy mulkka aylana boshlagan.
IV. Mustahkamlash: O`zingizni sinang! Chandragupta I — ... Guptalar imperiyasi — ... Kasta-\varna —
... Ilk o'rta asrlarda Hindistonda shakllangan munosabatlar ... Roja_ — Grass - Patta — Hind oliinlari quyidagi sohalarda yutuqlarga erishganlar —
Ajanta ibodatxonalari — ...
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
O`TIB. Dir.o`rinbosari__________
Sana: ______________ Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7 ___ ____ ____
Mavzu : Xitoy
Darsning maqsadi :
Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga Xitoy haqida bilim berish;
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini,
shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi : yangi bilim beruvchi ______________________________________
Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi,________________________________
Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar___________________________
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash: Bingo mashqi :
III.Yangi mavzu bayoni: Qadimgi Xan quldorlik imperiyasi III asrda inqirozga uchrab, uning o'mida 3 ta mustaqil: Vey, Shu va U davlatlari vujudga keladi. Ayni shu paytdan Xitoyda yerga egalik munosabatlari shakllana boshlaydi. Xitoyning birlashuviga VI asrning ikkinchi yarmid a Tu rk xoqonligi istilosi xavfi tu rtk I bo`lmadi. Mamlakatni cheklanmagan hokimiyatga ega bo'lgan imperator, Suy sulolasi (589—618) vakili b o sh q a rg an . U n in g ix tiy o rid a kuchli qo‘shindan tashqari. ko‘p sonli sodiq amaldorlari ham bor edi. Mamlakatning markazlashuvi 46-rasm. Sian shahri. to ‘rt asr davom etgan o ‘zaro urushlarga chek qo`y ib, iqtisod va madaniyatning rivojlanishiga 652-yil. olib keladi. Ekin maydonlari kangayib. aholi soni ko'paydi, savdo-sotiq jo n lrn ib , sh ah a rla r yuksala boshlaydi. Yangi hokimiyat soliqlarni tartiblashtirib, pul islohoti o'tkazadi . Xitoyning shimoli-g'arbidagi mahalliy hokimlardan biri Li Yuan 618-yili taxtni egallab Tan sulolasiga (618—907) asos soladi. Tan imperiyasi boshqaruvi davrida Xitoydagi barcha yerlar davlatniki deb e'lo n qilinadi. Ylamlakatning barcha hududlarida dehqonlarga kichik-kichik yer maydonlari ijaraga beriladi. 624-yili qabul qilingan qonunga ko‘ra, h ar bir xo jalik uyhovlisi o ‘midan tashqari 80 mugacha (1 mu — 6 sotix) haydaladigan yerni ijaraga olish huquqiga ega b o 'lad i. Ha r bir xonadonga o ‘z b o g 'id a mevali daraxtlardan tashqari, yana tu t daraxtini o 'stirish I majburiy etib qo'yiladi. Yangi qonunga binoan, dehqon o 'z hovlisi va tom o rq a sin i sotishi. garovga q o ‘yishi mumkin edi. Xitoyda VI asrdanoq shaharlar birmuncha yuksaladi. Chegara hududlarida yangi shahar-qal'alar bunyod etila boshlaydi. Dengiz va daryo portlarida. xomashyo serob joyjarda, savdo-hunarmandciiilik vuksalib, yangi shaha rlar vujudga keladi. Buyuk kanal h amda dengiz sohillari b o 'y lab , VII asrdan Xanchjou, Kayfin, Yanchjou shaharlarining yuksalishi ham savdo-sotiq va hunarmandchilikning rivojlanishi bilan bog’liq edi. Ushbu jarayon qonunlarni kuchaytirishni taqozo etib. Tan imperatorlari shaharlarda kechasi ko'chaga chiqishni taqiqlaydi. Shahar darvozalari kechasi yopib qo'vilgan. Shahar devoridan kimda-kim kechasi oshib o'tsa, 70 darra kaltaklanishi joriy etilgan. Albatta bu tadbirlar shaharlarda tinchlik- osoyishtalikni, mol-mulk dahlsizligini saqlashga qaratilgan.
IV .Mustahkamlash :savollar asosida:
1. Xitoyda yerga egalik munosabatlari qachondan vujudga kelgan?
2. Mamlakatda dehqonlar ahvoli qanday bo'lganligini so'zlab bering.
3. Xitoyda shaharlar, hunarmandchilik va savdoning rivojlana borishini misollar bilan ko'rsating.
4. Mamlakat tashqi siyosatidagi qaysi muhim voqealami eslab
qoldingiz?
V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.
VI.Uyga vazifa: - mavzu savollariga javob yozib kelish.
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________
Sana ____________________________________Sinf _______________________________________
Mavzu : Osiyo mamlakatlari madaniyati
Dars maqsadi : -O`quvchilarga Osiyo mamlakatlari madaniyati tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o„rganish orqali o„quvchilar tarix fanining o„rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : TTT metodi : _______________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
III. Yangi mavzu bayoni : G'arbiy Osivoning qadimgi yuksak madaniyatli o'lkalariga kelgan arablar dastlab yunonlar, yahudiyiar, suriyaliklar, forslar, sug'diylarga nisbatan qoloq edilar. Ammo ushbu xalqlar madaniyatini
o'zlarida singdirib. yanada yuksakroq madanivatning yaratilishiga sharoit yaratdilar. Xususan. xalifa Horun ar-Rashidsaroyida. IX asr boshlarida “Bayt ul-hikma" — donishmand- lik uyi' tashkil etiladi. Bag'dod vaDamashqda rasadxonalar barpo etilib, ularda murakkab o'lchovlardan foydalangan astronomlar yer sharining meridianini
hisoblab chiqadilar. Arab savyohlari yevropaliklardan bir necha asr awal Hindiston va Xitoyda. Afrika va Sharqiy Yevropaning eng chekka ravonlarida bo'lib qaytadilar. Al-Ma’sudiy. Ibn Dast. Ibn Fadlan. ibn Battutaushbu o'lkalar haqida asarlar yozib, xaritalarini tuzgan. Xalifalikda san'atning barcha sohalariga nisbatan me'morchilik yuksak taraqqiv etgan. Xalifalik tarkibidagi mamlakatlarda muhtasham sarov'lar, masjid-u madrasalar. qal’alar bunyod etilgan. Granada (Ispaniya)dagi Al-Humro sarovi.Kordova (Ispaniyada masjid. Qohiradagi Hasan masjidi. Bu\orodagi Ismoil Somoniy maqbarasi — arablar davri me’morchiligi durdonalari hisoblanadi. Binolarning peshtoqlari. minoralari toshga o ’yilgan naqshlar. Rangli sopol plitkalar, arab yozuviga o’xshash, jimjimador — arabeska naqshlan bilan bezatilgan. Xalifalik madaniyati asosiy sohalaridan yana biri xattotlik — husnixat
san'ati bo'lgan. Xattotlar yozish uchun zarnr bo’lgan matn mazmuniga monand yozuvning turli uslublarini i.xtiro qilganlar. Qur’oni karimdan olingan oyatlar, islom me'morchiligi durdonalari bo’lgan binolarning ichki va tashqi tomonlarini bczashda keng qoilanilgan. Xattotlik san’ati yuksalishiga Ispaniyadan. Buxoro va Hindistonga qadar hududlarda yashagan, hamda arab \ozuvidan fo\dalangan xalqlar o ’z hissalarini qo’shganlar. Rim va Vizantiya davridan Yaqin Sharqda aholining hammomlarda yuvinishga havasi katta bo‘lgan. Musulmonlar bu odatni o ‘zlashtirib, o ‘z
hukmronliklarini o'matgan barcha o'lkalaiga tarqatganlar. Yirik shahariarda yuzlab hammomlar qurilgan. Ular marmardan ishlangan, devorlari mozaika va naqshlar bilan bezatilgan. tozahk, pokizalikka katta e ’tibor qaratilgan.
IV. Mustahkamlash: Arab-islom madaniyatining yuksalishiga katta hissa qo‘shgan O'rta osiyolik allomalar haqida so'zlab bering.
2. Arab sayyohlaridan kimlami bilasiz? Ularning sarguzashtlari nimalarga asos bo'lganini gapirib bering.
3. “Bayt ul-hikma" qanday muassasa edi?
4. Arab xalifaligida bunyod etilgan me’moriy obidalami daftaringizga qayd etmg.
5. Xalifalik mamlakatlari madaniyatining Yevropaga ta’siri haqida ayiib bering.
V .Darsni yakunlash: dars mavzusiga yakuniy xulosa qilish ,yuzaga kelgan savollarga javob berish ,faol qatnashgan o`quvchilar bilimini baholash
VI .Uyga vazifa : o`tilgan mavzu savollariga tayorlanish________________________________
Sana ____________________________________Sinf _______________________________________
Mavzu : 15-§. YEVROPADA O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRI Dars maqsadi : -O`quvchilarga YEVROPADA O‘RTÀ ÀSR SHAHARLÀRI tarixi haqida bilim berish
Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish;
Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish.
Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik
O`z fikrini og`zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to`g`ri qo`ya olish va javob berish;
Fanga oid kompetensiyalar:
Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi.
tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o`rganish orqali o`quvchilar tarix fanining o`rganilayotgan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi;
Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro`y bergan voqealar haqida ma‟lumot bera oladi
Dars turi :yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi
Dars metodi : Interfaol metodlar , guruhlarda ishlash o`zingizni sinang
Dars jihozi : darslik ,xarita , tarqatma materiallar ___________________________________
Darsning borishi:
I .Tashkiliy qism : salomlashish,davomatni aniqlash ,sinfni darsga tayorlash ,kun tarixi aytiladi
II.O`tilgan mavzuni takrorlash : _______________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
III. Yangi mavzu bayoni :
Yevropada X—XI asrlarda ishlab chiqarish yuksalib. и engawalo hunarmandchilikda kuzatiladi. Mehnat q u ro llarin in g takomillashuvi. ustalar mahoratining oshishi h u n a rm an d ch ilik n I dehqonchilikdan alohida sohaga aylantiradi.Mehnat qurollari, ritsarlarmng qurol-aslahalar, himoya anjomlari tavyorlash uchun ko'plab metall zarur edi Ehtiyojning oShishi Yevropada temir rudasmi kovlab olish, eritish va ishlov berishni tezlashishiga olib keladi. Zig irpo} adan to'qilgan gazlamalar o d am larn i q o n iq tirm av , ju n d an m ato —movut to 'q iy boshlaydilar. Gazlama to ‘qiilidit '.otiq dastgohlardan fovdalanish ishning unumdorligi va mahsulot sifatini oshiradi. Yevropada shaharlarning pavdo bo'lishi va yuksalishi turli mamlakuthrda turlicha bo'ladi. Dastlab Italiya va Franiyaning janubidagi: Venetsiya, Genuya, Florensiya, Marsel, Tuluzalar IX—X asrlardavoq yuksala boshlaydi. Vizantiya va Sharq mamlakatlari bilan O'rta dengiz orqali savdo yo'lida jovlashgani bu shaharlaiga qo‘l keladi. Fransiyaning shimolida. Niderlandiya. Angliya \a Germaniyada yangi shaharlar X—XI asrlardan vujudga keladi. Vengriya, Boltiqbo'yi, Rus yerlarida esa shaharlar X ll—XIII asrlardan ko'payadi. Yevropa shaharlariniturli asrlarda vujudga kelishining asosiy sababi ijtimoiylqtisodiy rivojlanishdagi farqlar edi. Shaharlar eng av\ ilo \a\fsizlik. dushman hujumidan himoyalanishga qulay, qola\ersa hunarmandlar o'zlari \asagan bu\umlarni sota olish imkoniyati bo'lgan joylarda quriladi. M onastir va qasrlarda yashovchilar hunarmandlarga buyurtmalar bergani, dushman xavf solganida yashirimshi imkoniyati bo'lishi, ularning atrofida shaharlarni shakllanishiga sabab bo'lgan. Ycvropadagi Myunster. Sen-Gallen Sen-Dene.shaharlari monastirlar. Strasburg. Gamburg, Augsburglar feodallar qal'alari atrofida. Padeborn. Bremen,
