Sana: aprel 2018 yil Sinf: a mavzu: Tasviriy san’atda manzara janri Darsning maqsadi: a ta’limiy maqsadi

Yangi darsning bayoni: Tasviriy san’atda hamma rassomlarni o’ziga jalb qilgan narsa bu tabiatdir. Shuning uchun mavzuli kartinalarni ishlaganda albatta ko’plari tabiat bilan qushib chizadi. Tong vaqtini eslang! qanday tozo xavo, endi yorishib kelayotgan tong tabiatning mujizasi. Bu quyosh chiqishi, yer uning atrofida aylanishi bilan bog’liq. Yomg’ir yog’ayotgandagi kurinish bundan ham o’zgacha. Shunday go’zalliklardan zavqlanib rassom asarini yaratadi. O’zbekiston xalq rassomi O’rol Tansiqboyevning «Tog’dagi qishloq. Oqshom» asarini ko’raylik. Asarda tik holdagi kompozisiya yaratilgandir. Undagi kurinish Respublikamizning tog’li manzarasini aks ettiradi. Asarning mazmuni ham Vatanimizning bir bo’lagi, bir tog’ qishlog’i misolida akslantirilgan. O’zoqlardan ko’rinib turgan baland tog’lar, chiroqlaridan derazada nur taratib turgan xonodonlar, yaqindan kurinib turgan soylik. Ba’zi elas-elas ko’rinib turgan odamlarning shakllari manzaraga hamoxang tasvirlangan va u yerda hayot qaynayotganidan dalolat beradi.
Asardan ma’lumki, oqshom kirib quyosh botgan, tog’ chuqqilarini, qoyali toshlarni tun o’z domiga tortmoqda. Tepaliklardan tushib kelayotgan quylarning maragan tovushlari, chigirtkalarning chiyillashi, soyning sharqirab oqishi eshitilayotgandek seziladi. Kechki payt bo’lsada uning turli tovlanishidan bolalar zavqlanib yurganlari har bir yerlarda borligi kuzga tashlanadi. Endi quyosh tog’ ortiga burkanib olganu, bir pastda oy chiqmoqchi. Asarning go’zal kurinishi har qanday odamni o’ziga tortadi. Uni ko’rib zavqlanamiz. Asarlarning tahlilini shu tarzda olib borilsa o’quvchilar har qanday rasmdan mazmun axtaradigan bo’ladi.

Shunday qilib asarlar tahlili bilan yangi dars mavzusini ham bog’lab tushuntirib borish lozim.

O’qituvchi o’zi chizib tayyorlagan kursatmali qurollarini doskaga quyib, bir necha bosqichlarda chizib ham kursatsa yaxshi bo’ladi. Bolalar o’zlari boshqacha kompozisiya ishlashi kerakligi aytiladi.
Birinchi bosqich – rasm daftar varag’iga to’g’ri joylashtirish va asosiy ufq chizig’i, katta-katta kurinishlar, yo’l, oldingi plandagi ba’zi narsalarning joylashishi kursatiladi.
Ikkinchi bosqich – kurinishlar ancha aniqlashtirilib, soya va yorug’ joylarni ham aniqlashga xarakat qilinadi. Lekin bo’lar ham xali xomaki ko’rinishda bo’ladi.
Uchunchi bosqich – biroz maydalashib endi rosa aniqlanadi. Ranglarni qo’yish uchun tayyorlanadi.
Turtinchi bosqich – buyoqlarning birinchi bosqichi ishlanadi. Uncha aniq bo’lmagan joylar va asosiy katta yuzalarga buyoqlar surkaladi.
Beshinchi bosqich – rasmning hamma joylariga byyoq tegishiga erishiladi. Soya va yorug’lik joylari aniqlanadi. Perspuktiv kurinishlar buyoqda topiladi. Rang tonlari, kuchi, rang aralashmalari quyiladi.
Oltinchi bosqich – surat bajarmoqchi bo’lgan hamma etaplarni bosib bo’ladi va ish yakuniga yetkazilib ranglanadi. Eng muhim joylarigacha bajarib bo’lganndan keyin yakunlanadi.
Bu ishlarni bajarish bilan savol – javob qilinadi.
Suratning qaysi joyidan o’fq chizig’i o’tgan?
Ufq chizig’ini qanday aniqlaymiz?
Perspektiva nima ekan va bu tabiat rasmini chizganda qanday bo’ladi?
Nima uchun bosqichlarda ishlanadi?
Rangni qurimasdan quyilsa nima bo’ladi? va xakoza savollar berish mumkin.
O’quvchilarning mustaqil ishlari. Bunda hamma fikriga kelgan va o’zlashtirgan bilimi asosida rasm chizadi. Bir biriga halaqit bermasdan tinch ishni bajarish kerak. O’qituvchi hammani chizganlarini ko’zatib yuradi va yutuqlarini va kamchiliklarini vaqtida to’g’rilab olishlariga yordam beradi. Vaqti-vaqti bilan rag’batlantirib boradi.
Uyga vazifa. Shu mavzuda boshqa bir surat ishlab kelish va rassom asarlarining reproduksiyasidan yig’ish.