Sana: 201 y. Mavzu: Burchak va uning turlari Darsning maqsadi

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: Burchak va uning turlari


Darsning maqsadi: Yoyiq va tog’ri burchak haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish. Burchakni o’lchash. Transportir haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.


Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________


Darsning borishi:


1. Tashkiliy qism – salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;
2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik – yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi
mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;
3. Yangi mavzuni yoritish:


Burchak tushunchasi.
Yoyiq va tog’ri burchak
1. Burchak tushunchasi. Aziz o’quvchi! Sizlarning geometriya bilan ilk bor tanishuvingiz boshlang’ich sinflardanoq boshlangan.
Daftaringiz sahifalarida kesma, to’g’ri hiziq, siniq chiziq, uchburchak, kvadrat, to’g’ri to’rtburchak shakllarini chizgansiz. Bu shakllarning hammasi geometrik shakl (figura)lardir.
Daftaringiz, kitobingiz varag’i, deraza oynasi, sinf doskasi, stolning usti, tinch turgan ko’ldagi suv sathi tekislik haqida tasavvur beradi.
Daftaringizga 24-rasmni chizib oling.
Rasmdagi OA va OB nurlar umumiy O uchga ega. Ular tekislikni (daftaringiz varag’ini) ikki qism (soha)ga ajratadi – rasmda ular turli rangga bo’yalgan. Bu qismlarning har biri burchak deyiladi.
O nuqta burchakning uchi, OA va OB nurlar burchakning tomonlari deyiladi. « » belgi burchak belgisidir.
Burchakni uning uchiga qo’yilgan harf bilan belgilash mumkin: O. Ayni shu burchakni uchta harf bilan belgilasa ham bo’ladi: AOB (yoki BOA). Bunda burchakning uchiga qo’yilgan harf o’rtada yoziladi.
O’qilishi: «AOB burchak» yoki «O burchak».
Qaralayotgan burchak, odatda, yoycha bilan belgilanadi: .
2. Yoyiq burchak. Varaqqa AB to’g’ri chiziq chizing. Unda O nuqtani belgilang. Shunda to’g’ri chiziq umumiy O uchga ega bo’lgan ikkita nurga ajraladi. To’g’ri chiziq tekislikni ikkita qismga ajratadi. Shu qismlarning har biri yoyiq burchakdir (25-rasm).
Tomonlari to’g’ri chiziqni tashkil qiluvchi burchak yoyiq burchak deyiladi.
3. To’g’ri burchak. To’g’ri burchak tushunchasi bilan oldindan tanishsiz. Bir shakl ikkinchisiga qachon teng bo’ladi, degan savolga javob beraylik.
Agar bir shaklni ikkinchisining ustiga ular o’zaro joylashadigan qilib qo’yish mumkin bo’lsa, bunday shakllar teng deyiladi.
Varaqni AO va OB nurlar ustma-ust tushadigan qilib buklang. So’ng varaqni oching. Buklash chizig’i yoyiq burchakni ikkita teng qismga ajratganini ko’rasiz. Bu qismlarning har biri to’g’ri burchakdir (26-rasm). Chizmada to’g’ri burchak, odatda, kvadratcha bilan ko’rsatiladi.
Yoyiq burchakning yarmiga teng bo’lgan burchak to’g’ri burchak deyiladi.


Burchakni o’lchash. Transportir
1. Burchaklarni o’lchash.
Yoyiq burchakning 180 dan bir qismi 1 gradus deb ataladi va 1^o kabi belgilanadi. Burchakning o’lchov birligi sifatida bir gradus olinadi.
To’g’ri burchak yoyiq burchakning yarmiga teng bo’lgani uchun uning gradus o’lchovi 180^o : 2 = 90^o bo’ladi (29-rasm).
Burchakning 1^o dan kichik bo’lgan o’lchov birliklari ham bor. Ular minut va sekund deb ataladi.
1^o = 60' (60 minut, «'» - minut belgisi).
1' = 60'' (60 sekund, «''» - sekund belgisi).
1^o = 3600''.
Gradus o’lchovi bir xil bo’lgan burchaklar o’zaro teng deyiladi.
To’g’ri burchakdan kichik burchak o’tkir burchak deyiladi.
O’tkir burchakning gradus o’lchovi 90^o dan kichikdir (30-rasm).
To’g’ri burchakdan katta, ammo yoyiq burchakdan kichik burchak o’tmas burchak deyiladi.
31-rasmda o’tmas burchak tasvirlangan.

2. Transportir. Burchaklar maxsus asbob – transportir yordamida o’lchanadi. Burchaklarning transportir yordamida qanday o’lchanishi 32-rasmda ko’rsatilgan. BOC = 90^o; POK = 40^o; FOD = 120^o.

662. To’g’ri burchak nurlar yordamida uchta teng bo’lakka bo’lingan. Ulardan har birining gradus o’lchovini toping.
663. 1) 3^o; 5^o; 6 ^o25'; 8^o50' ni minutlar orqali;
2) 360'; 180'; 240'; 300' ni graduslar orqali ifodalang.
664. Ikki to’g’ri chiziq kesishishidan hosil bo’lgan burchaklarni o’lchang. 1) Teng burchaklarni; 2) gradus o’lchovlari yig’indisi 180^o ga teng bo’lgan burchaklarni yozing.
5. Darsga yakun yasash va baholash – darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________

Aim.uz