Sana: 12,13,14,15 sentyabr 2011yil

ISLOM KARIMOV (“Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” kitobidan)

Amir Temur tuzuklaridan namunalar

“Davlat ishlarining 9 ulushi kengash, tadbir va mashvarat, qolgan bir ulushi esa qilich bilan bajo keltirilishini angladim”.“Do‘st-dushmanligiga qaramay, har joyda ham sipohiylarni hurmat qildim. Chunki ular boqiy mato bo‘lgan jonlarini foniy dunyo moli uchun sotadilar. O‘zlarini ma’rakamaydon, halokatga otib, jonlarini qurbon qiladilar”.“Yana tajribamda ko‘rib bildimki, davlat agar din-u oydin (qoida) asosida qurilmas ekan, to‘ra-tuzukka bog‘lanmas ekan, unday saltanatning shukuhi, qudrati va tartibi yo‘qoladi. Bunday saltanat yalang‘och odamga o‘xsharkim, uni ko‘rgan har kimsa nazarini olib qochadi yoxud kas-u nokas tap tortmay kirib-chiqadigan tomsiz, eshigu tuynugi yo‘q uyga o‘xshaydi”.“Kuch adovatda emas, adolatdadur”.

Monarxiyaning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:

1. 
   monarx davlatni shaxsiylashtiradi, tashqi va ichki siyosatda davlat boshlig‘i sifatida maydonga chiqadi;
   
2. 
   monarx davlatni yakka o‘zi boshqaradi;
   
3. 
   monarx hokimiyati muqaddas va ilohiy deb e’lon qilinadi;
   
4. 
   monarx o‘z faoliyatida mustaqildir;
   
5. 
   hokimiyatni o‘rnatish, qabul qilishning alohida tartibi mavjud;
   
6. 
   umrbod boshqaruv;
   
7. 
   monarx o‘z boshqaruvining natijasi uchun yuridik jihatdan javobgar emas. Monarxiya mutlaq va cheklangan (yoki parlamentar) shakllarda bo‘ladi.Agar monarx o‘z davlatini boshqarishda uning boshqaruvi boshqa biron bir idora bilan cheklanmasa, bunday monarxiya mutlaq monarxiya deyiladi.“Respublika” so‘zi yunoncha “umumiy ish” ma’nosini bildiradi.Agar monarxning hukmronligi konstitutsiyaga tayanuvchi biron-bir idora bilan cheklangan bo‘lsa, bunday monarxiya cheklangan, konstitutsiyaviy, parlament boshqaruvi shaklidagi monarxiya bo‘ladi (masalan, Buyuk Britaniya, Daniya, Norvegiya. Shvetsiya). Quyidagi jadvalni siyosiy tartiblarni belgilarini ko'rsatgan holda to'ldiring.
   

Respublika davlat boshqaruvining shunday shakliki, unda hokimiyat oliy idoralari ma’lum muddatga saylanadi.

Respublika shaklidagi boshqaruvga ega bo‘lgan davlatning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:

• 
  hokimiyat oliy idoralarining saylab qo‘yilishi;
  
• 
  hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishi;
  
• 
  hokimiyat oliy idoralarining o‘z qarorlarini saylangan muddati davomida qabul qilishi:
  
• 
  odil sudlovni amalga oshiruvchi idora bo‘lgan sudlar obro‘sining ortishi;
  
• 
  fuqarolarning davlat ishlarini boshqarishda ishtirok eta olishi. Respublikalar prezidentlik respublikasi, parlamentar respublika hamda aralash shakldagi respublika turlariga bo‘linadi.Prezidentlik respublikasida davlatni bevosita xalq saylaydigan va juda keng vakolatlarga ega bo‘lgan Prezident boshqaradi. U ijro hokimiyatini bevosita boshqaruvchisi hisoblanadi.