Sana “ ” 201 yil

Yangi dars bayoni:

Xitoy. Birinchi jahon urushi yillarida Xitoy amalda Yaponiyaga to‘liq qaram bo‘lib qoldi. 1919-yil Parij konferens iyasida Xitoy o‘z talablari bilan ishtirok etdi. Bu tal ablar yapon qo‘shinlari tomon idan Xitoy hududini bosib olish ni to‘xtatish, Shand un orolini ozod qilish, Xitoy ning suvereniteti va hududiy yaxlitligini tan olishdan iborat edi. Talablar Xitoy ilgari G‘arb davlatlari bilan imzolashga majbur bo‘lgan shartnomalarning ham bekor qilinishini nazarda tutardi. G‘arb davlatlari bunga rozi bo‘lmadi va Xitoyga rasman rad javobi berildi1920-yillardagi «Buyuk milliy inqilob». 1925-yil bahorda shanx ayli k burjuaziya, talabalar va ishchilar vakillari mamlakatdagi inglizla rga qarshi harakat boshladi. Hara-

katga talabalarning tinch namoy ishi ingliz politsiyachilari tomonidan o‘qqa tutilishi sabab bo‘ldi. Bu vat anparvarlik harakati «30 may harak ati» nomini oldi va Xitoyning suv erenitetini tiklash shiori ostida o‘tdi. Inqilobga Gomindan partiyasi (Milliy partiya) rahbarlik qildi. 1926-yili general Chan

Kayshi boshchiligidagi Gomindan milliy hukumati Milliy inqilobiy armiyaning Shimolga yuris hini boshladi. Bu yurish davrida Markaziy Xitoyning ko‘plab provinsi yala ri, jumladan, Uxan, Nankin, Nanchan, Shanxay kabi yirik shaharlari gomindanchilar qo‘liga o‘tdi.

Shu davrda gomindanchilar bilan komm unistlar o‘rtasida ajralish yuz berdi. Mamlak atda real hokimiyatni qo‘lga olgan gomindanc hilar inqilobni yakunlangan deb hisobla di, kommunistlar esa

Xitoyda sotsia lizm qurish rejasini ilgari surdi. Ular 1931-yili Xitoy Sovet Respublikasini e’lon qildi va Mao Sze dun uning raisi etib saylandi. Gomind an bilan kom munistlar o‘rtasidagi kurash yigir-

ma yil davom etgan fuqarolar urushiga aylanib ketdi.Yaponiya bosqini. Yaponlar 1931-yil sentabrda Xitoyga qarashli Manchjuriyaga bostirib kirdi, bir kunda barcha yirik shaharlarini egalladi. Bu hududni himoya qilgan Gomindan armiyasi mamlakat ichkarisiga uloqtirib tashlandi. Chan Kayshi hukumati Yaponiya us-tidan shikoyat qilib Millatlar Ligasiga murojaat qildi, ammo xalqaro hamjamiyatning e’tibori uncha kuchli bo‘lmadi. Birorta yirik davlat Yaponiya bilan janjallashishni istamadi.

Shaharlarda zamonaviy madaniyat va sanoat jadal rivojla nayotgan b o‘ls a-da, hind qishlog‘ida kasta tizi mi, qabilachilik va tabaqalarga bo‘lish hukmron edi. Shunga qaramasdan, jahon urushlari oralig‘ida Hin dis ton mil liy ozodlik har akatining asosiy kuchini hind dehqonlari tashkil qild i. 1920– 1 940-yillard a hindl arning zo‘ravonliklarsiz ommaviy chiq ishlar in i tashkil qilishda hind xalqining buyuk

far zandi Maxat ma Gandi ning roli beqiyos bo‘ldi. Jahon urushlari oralig‘ida Gandi Hindiston Milli y kongressi (HMK) partiyasining g‘oyaviy rahbari, xalq harakatining yetak chi si ga aylandi. U ishlab chiqqan zo‘ravonliklarsiz qarshilik ko‘rsatish takti k asi qurolli to‘qnashuvlardan, millionlab kishilarni o‘limdan saqlab qoldi. Milliy ozodlik kurashining, zo‘r av onl iklarsiz qarshilik ko‘rsatishn ing «Gandizm» deb nomlangan bu usuli Hin diston an’analarini va dehqonlar psixol ogiyasini c huq ur bilishga asosl angan. Bu usul da sabrtoqat va noroz ilik, kons erv atizm va inqilobc hilik ajoy ib bir tarzda uyg‘unlashib ketg an edi.