|
Nazorat savollari:
1.Radioaktiv elementning aktivligi nimani bildiradi.
2.Qaysi formula buyicha sekundlik aktivlik aniqlanadi.
3.Qaysi formula buyicha minutlik aktivlik aniqlanadi
4.Qaysi formula buyicha soatlik aktivlik aniqlanadi
5.Qaysi formula buyicha kunlik aktivlik aniqlanadi
6.Qaysi formula buyicha yillik aktivlik aniqlanadi
7.Radioaktiv izotoplar yadrosida kechadigan o’zgarish turlari.
9.Alfa parchalanish necha bosqich mavjud.
10.-Betta manfiy yoki elektron parchalanishdagi uzgarishlar.
11.-Betta musbat yoki pozitron parchalanish qaysi izotopda kechadi.
12.-Elektronni qavatdan qavatga o’tish yo’li bilan parchalanishni uziga xosligi.
13.-Izomerli utish nima bilan tugaydi/.
3.Amaliy mashg’ulot: RADIOTOKSIKOLOGIYA.
Reja:
Organizmga tushgan radioizotoplaring ta’sirini o’zgartiruvchi omillar.
Rasion to’yimligini nazorat etish asoslari.
Kerakli jixozlar:
Halat, chepchik,sundirilmagan ohak,ohak eritmasi, tarqatma materiallar.
Jadvallar:
Oziqa kartogrammasi. Ca, K, Na va azot saqlovchi qo’shimchalar.
Organizmga tushgan radioizotoplar ta’sirini o’zgartiruvchi omillar.
Mashg’ulotni borishi:
A) Ko’payish effekti: Bu xolatda jarrohatlangan mollekular asosiy soni boitilgan eritmada, uni konsentrasiyasiga qaramay olingan ekspozision dozasi o’zgarmas. Chunki bu sharoitda eritmada o’zgarmas aktivlashgan radikallar soni shakillanadi. Bu ko’paish effekti tekshiishlar bilan eritmalar,mikromolekulalarda, virus va faglarda tasdiqlangan bu effekt ikkilamchi nurlanishlarda yuzaga keladi. Lekin hayvonlarni to’qimasida hujayralarda chatirilishida kuzatilmasligi mumkin. Chunki bu sharoitda su’niy aktiv radikallari, metabolizmlar bilan so’rilib olinadi va mikromolekulalargacha yetaolmaydi.
B) Kislorod effekti: Biologik obyektlarni nurlanishdi, birlamchi reaksiyalar rivojlanishda kislorod konsentrasiyasi katta ahamiyatga ega. Kislorod konsentrasiyasi oshganda nurlanish natijasidagi jarrohatlanish ko’payadi, kislorod konsetrasnyasi kamayganida nurlanishdan jarrohatlanish pasayadi. Xar xil nurlanish turlarida kislorod effektini darajasi har xil. Gamma rentgen nurlari bilan,kichik zichlikda katta jarrohatlanish kuzatiladi. Alfa zarrachalar bilan nurlanishda yuqori darajali zichligida kislorod effekti kuzatilmaydi. Tibbiyotda, onkologik kasalliklarni davolashda bu effektlar qo’llaniladi.
N. A. Krilova va E.G.Urazayev hayvonlarda tajriba o’tkazib qo’ydagilarni tasdiqladilar. Kislorodni normal bosimida sut emizuvchilar to’qimasida nurlanishga maksimal sezgirlik ko’zatiladi. Agar to’qimalarda maxsus uslublar bilan kislorod miqdori kamaytirilsa nurlangan hayvonlarda radiorezistentlik- nurlanishga chidamligi kuchayishi mumkin. Nurlanishdan keyin havoda va organizmda- to’qimalarda kislorod miqdori ko’paytirilsa sog’ayish darajasi oshadi.
V) Kimiyoviy anestiyeziya: Tarxanov, M.N.Livanov bo’yicha jarrohlik denervasiya vaqtida nurlanish natijasida,kichik dozalar ta’sirida- biokimiyoviy prosesslar kuchayadi, katta dozalarda 500 rentgen va yuqori nurlanishda trofik buzilishlarga va yazvalarga keltnradi.
G) Qon effekti: P.D.Gorizoptov bo’yicha nurlanishdai keyin qonda asetilxolin miqdori ko’payadi va qo’sish markazini ko’zg’atiladi.Buyrak usti bezlaridagi garmonlar ajraladi, jigarda glikogen miqdori oshadi. G.Sverdlov bo’yicha terining bakterial xususiyati nurlanganidan 14-16 kun keyin tiklanadi, qonning tiklanishidan bir necha kun oldin.
Yuqorida keltirilgan effektlar nurlanish sindromida katta ahamiyatga ega. Bular yordamida nurlanish ta’sirini kuchaytirish yoki kuchsizlantirish mumkin.Bu. effektlar hayvonlarni davolashda katta ahamiyatga ega.
Radioaktiv moddalar ta’sirida oziqa rasionning ahamiyati, ratsion to’yimligini nazorat etish asoslari.
Oziqa ratsioni katta ahamiyatga ega, chunki oziqa birligi va mikro-makro elemetlarning yetishmovchiligi kasaligiga keltiradi. Elementlarning yetishmovchiligida ular egallashgan joylarni, o’rnini radioaktiv izotoplar egallaydi. Natijada organizmni ichki nurlanish darajasi-dozasi meyoridan oshadi va nurlanish kasalligiga keltiradi. (I jadval.)
M.S.Xabiev tomonidagi qo’ydagi resept ta’klif etiladi:1:100 nisbatda ohak bir sutka mobayiida so’ndiryladi. Tayyorlangan eritmadan 5 litr olinib 100 litr suvda eritiladi, natijasida 0,03-0,05% eritma hosil bo’ladi. Hayvonlarining hamma turlariga xohlagancha ichirish mumkin.Qishloq xo’jalik hayvonlarining qonida kalsiy miqdori ko’payadi,hamda organizmga dezinfeksiyalovchi ta’sir etadi.
Nazorat savollari:
1. Ko’payish effekti kechishi
2. Kislorod effekti kachon kechadi va kimlar tajriba utkazgan/
3. Kimiyoviy anestiyeziya kechissssshi/
4. Qon effekti nima u buyich kimlar ishlagan/
5. M.S.Xabiev resepti nima uchun qullaniladi/
Do'stlaringiz bilan baham: |
