184
muhimdir. Ammo biznes ko‘lami va uning innovatsionligidan
qat’iy nazar, umuman tadbirkorlarni qanday fazilatlar xarakterli
ekanligini aniqlaylik.
Tomson Bolton Thomson Entrepreneur Indicator (BTEI)
uslubidan
foydalangan
tadbirkorlar
o‘rtasida
o‘tkazilgan
so‘rovnoma asosida ularning shaxsiy 6 guruh xususiyatlarini
aniqladi (FACETS tizimi):
1)
F (
focus
-e’tibor) - maqsadga, o‘z vaqtida,
harakatga
e’tiborni qaratish;
2) A (
advantage
-ustunlik) - istiqbolli imkoniyatlarni
tanlash strategiyasi va qobiliyati;
3) C (
creativity
-ijodkorlik) - yangi g‘oyalarni yaratish
qobiliyati, aniq bo‘lmagan yo‘llar va imkoniyatlar haqida tasavvur;
4) E (Ego - men) – mas’uliyat, qobiliyatsizlik va
muvaffaqiyatsizlikka dosh berishda ifodalangan erishish istagi,
boshqacha bo‘lishga va iz qoldirishga intilish, o‘ziga bo‘lgan
ishonch va fidoyilik, o‘z taqdirini boshqarish istagi;
5) T (
Team
- jamoa) - kerakli
odamlarni topish va tanlash
qobiliyati, samarali jamoani shakllantirish, yuqori darajadagi
muloqot qobiliyatlari;
6) S (
Social
- ijtimoiy ta’sir) - tadbirkor va uning biznesi
uchun qadrli bo‘lgan odamlar bilan ijtimoiy tarmoq qurish
qobiliyati.
FACETS tizimi umuman muvaffaqiyatli tadbirkorning
portretini beradi. Keyingi bosqich
innovatsion sohada biznes
yuritayotgan tadbirkorni ajratib turadigan o‘ziga xos xususiyatlarni
taqsimlashni
o‘z ichiga oladi. Ushbu vazifa “Kadrlar
texnologiyalari markazi XXI asr” kompaniyasi xodimlari
tomonidan olib borilgan tadqiqot doirasida qo‘yilgan [5.29].
Tadqiqot mualliflari innovatsion tadbirkorlikning asosiy vakolatlari
va vakolatlari modelini ishlab chiqdilar. Qobiliyat deganda
tadbirkor o‘zining mavjud ko‘nikmalari va shaxsiy fazilatlari
tufayli hal qilishi kerak bo‘lgan bir qator professional vazifalar
tushuniladi. Kompetensiyalar - tadbirkorlik kasbida muvaffaqiyatli
185
yashashga va faoliyatning asosiy vazifalarini amalga oshirishga
imkon beradigan shaxsiy fazilatlar, qobiliyat va ko‘nikmalar.
Innovatsion biznes an’anaviy
tadbirkorlikdan birinchi
navbatda noaniqlik va tavakkalchilik darajasi bilan ajralib turadi.
Natijada innovatsion tadbirkorning asosiy vakolatlariga quyidagi
vazifalarni hal etish kiradi:
noaniqlik va yuqori xavfli vaziyatda qaror qabul qilish;
tahdidlar,
nosozliklar,
tashqi
bosimning
muhim
holatlarida faoliyatni amalga oshirish;
g‘ayrioddiy, iste’dodli kishilardan tashkil topgan
o‘zaro faoliyat guruhlarni boshqarish;
rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish, ichki va
tashqi ishbilarmonlik muhitining noaniq va yomon taxmin
qilinadigan parametrlari bilan resurslarni safarbar qilish.
Ushbu darajadagi
muammolarni hal qilish, innovatsion
biznesni yaratadigan va rivojlantiradigan shaxsning tug‘ma va
orttirilgan shaxsiy qobiliyatlariga (kompetensiyalariga) ega
bo‘lishini taxmin qilinadi. Quyida innovatsion tadbirkor uchun eng
yuqori darajani (muhim ahamiyatga ega darajani) olgan vakolatlar
keltirilgan. Ular tadqiqot jarayonida tahlil qilish uchun ajratilgan
50 ta vakolatdan eng yuqori 7 ballga (7 balli reyting shkalasi) ega.
1.Innovatsiya (!!) - ijodkorlik, sezgi, analitik, fikrlashning
moslashuvchanligi tufayli muammolarni
hal qilishning tubdan
yangi, nostandart usullarini topish qobiliyatini tavsiflaydi.
2.Noaniqlik holatidagi qat’iyatlilik (!!) - noaniqlik
sharoitida harakat qilishga va qaror qabul qilishga tayyorligi,
noaniqlik, tavakkalchilik va avantyurizmga chidamliligi tufayli
qaror qabul qilishga jasorat bilan ifodalanadi.
3.Yetakchilik (+) - yuqori darajadagi hissiy aql, xarizma,
vazifalarni belgilash qobiliyati,
odamlarni ularni bajarishga
safarbar qilish va boshqalarni tavsiflaydi.
4.Maqsadlilik (!!) – qat’iyatlilikni, o‘ziga ishonchni,
natijaga yo‘naltirilganlikni, optimizmni, mukammallikni bildiradi.
5.Tashabbus (!!) - o‘zini faollik, ambitsiya, erishish
motivatsiyasi, raqobatbardoshlikda namoyon qiladi.
186
Katta ahamiyatga ega bo‘lgan (6 ball) xususiyatlarga
quyidagilar kiradi:
1)
dizayn tasavvurlari (++);
2)
aloqa (!);
3)
vaziyatni rejalashtirish (+);
4)
muxtoriyat (++);
5)
o‘zgarishlarga va rivojlanishga yo‘naltirish (!).
Belgilangan vakolatlar innovatsion tadbirkor uchun
rivojlanish imkoniyatlari mezoni bo‘yicha tasniflanadi. (!!) belgisi
rivojlanish uchun o‘rtacha darajada mos bo‘lmagan muhim
ahamiyatga ega bo‘lgan vakolatlarni bildiradi (ya’ni dastlab yuqori
darajada ishlab chiqilishi kerak), yuqori ahamiyatga ega bo‘lgan (!)
rivojlanish qobiliyatiga ega bo‘lgan belgi (++), rivojlanish uchun
o‘rtacha darajada mos keladigan belgi (++). Ya’ni, dastlab
rivojlanish darajasi kerakli natijaga yaqin bo‘lishi kerak, (+) -
rivojlanish uchun juda mos bo‘lgan vakolatlar, ularning yetarli
darajada
ifodalanmaganligi
maxsus
dasturlar
yordamida
mashg‘ulotlar davomida qoplanishi mumkin.
Innovatsion
tadbirkorning
kasbiy
vazifalari
(kompetensiyalari) biznes rivojlanishi va tashqi ta’sirga qarab
o‘zgarishi mumkin. Ularni hal qilish uchun boshqa vakolatlar talab
qilinishi mumkin. Masalan, biznesning o‘sishi
bilan yetakchilik
fazilatlarining o‘rni va ahamiyati, hissiy intellektning rivojlanishi
kuchayadi, strategik fikrlash ustuvor ahamiyat kasb etadi, qaror
qabul qilish uchun javobgarlik darajasi oshadi va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
