Samarqand qishloq xo’jalik instituti

MAVZU: O’SMIRLIK YOSHI DAVRI PSIXOLOGIYASI 
Hozirgi o’smirlar o’tmishdoshlariga nisbatan 
jismoniy, 
aqliy 
va 
siyosiy 
jihatdan 
birmuncha 
ustunlikka ega. Ularda jinsiy yetilish, ijtimoiylashuv 
jarayoni, psixik o’sish oldinroq namoyon bo’lmoqda. 
Shu sababli bizda o’g’il va qizlarni 10–11 dan 14–15 
yoshigacha o’smirlik yoshida deb hisoblanadi. 
O’smirlik davrida bo’y bilan tana nomutanosib ravishda o’sadi, natijada 
bolalar oriq, nimjon va uzun bo’yli bo’lib ko’rinadilar.
O’smirlarda yurakning hajmi va tiriklik sig’imi har yili 25 foiz 
kattalashib boradi. Bo’yning jadal o’sishi va tana og’irligining ortishi bilan qon 
hamda kislorodga ehtiyoj ham ortadi, bu ehtiyoj yurak hajmining kengayishi va 
funksional faoliyati ko’rsatkichlarining boyishi evaziga ta’minlanadi. Mazkur 
davrda tananing umumiy hajmidan 7–8 foizini qon tashkil qiladi, qon bosimi 
birmuncha oshadi, simob ustunining 110–115 mm darajasida bo’ladi. Yurak 
qisqarishining chastotasi bir qadar sekinlashadi, masalan, 11 yoshda dakiqada 
85–90 marta urgan bo’lsa, 14–15 yoshlarda 70 martagacha pasayadi. 
Yurak kengayishi bilan birga qon tomirlari ham yo’g’onlashadi. Qon 
aylanishi tizimining qayta qurilishi, vegetativ, nerv sistemasidagi beqarorlik qon 
aylanishini buzadi va o’smirda ba’zan qon bosimining ortishi ro’y beradi. Qon 
aylanishining o’zgarishi qizlarda og’irroq kechadi, chunki ularda yurak 
vaznining ortishi oldinroq boshlanib, oldinroq yakunlanadi. 
O’smirlik davrida nafas olish organlari jadal rivojlanadi. O’pkaning 
tiriklik sig’imi quyidagicha bo’ladi: 
o’g’il bolalarda –11 yoshda 1900–2000 ml; 15 yoshda 2600–2700 mm.
qizlarda–11 yoshda 1800–1900 ml; 15 yoshda 2500–2600 ml. Shuning 
uchun nafas olish har daqiqada 2 marta kamayadi. O’g’il bolalar qorin bilan, 
qizlar esa ko’krak bilan nafas ola boshlaydidar. Ko’krak qafasi, nafas olish 
muskullari tez o’sa boradi va jinsiy yetilishni kuchaytiradi. 

---

1.O’smirlarning anatomik-fiziologik rivojlanishi xususiyatlari va akselerasiya 
nazariyalari. 
2. O’smirlik yoshida shaxs sifatlarining shakllanishi. 
3.O’smirlarning o’quv faoliyati. 
4.«Tarbiyasi qiyin» o’smirlar va ular bilan ishlash
.