Samarqand iqtisodiyot va servis instituti servis va turizm fakulteti

 

 

52

3.2. Restoranda yong‘in xavfsizligi tadbirlari va ofitsiantlar 

xavfsizligiga kuyiladigan talablar 

 

Yong‘in  chiqishining  ko‘pdan-ko‘p  sabablari  bor.  Ko‘p  xollarda  bu  olov 

bilan  ehtiyotsizliq  qilish,  ruxsat  etilmagan  joylarda  chekish    ,  elektr  simlaridan 

uchqun  chiqishi,  isitish  qurilmalari  noto‘g‘riligi  yoki  buzuqligi,  elektr  jixozlar, 

yoritgichlardan    to‘g‘ri  foydalanmasliq  natijasidadir.  Shuningdek,  yonginning 

sababi  portlash,  momaqaldiroq,  chaqmoq,  o‘z-o‘zidan  yonish  ham  bo‘lishi 

mumkin. 

YONGIN

  chiqqanda  harorat  800—1000"  S  gacha  yetadi  va  atrofdagi 

narsalarni ham quydiradi. 

Umumiy  ovqatlanish  tashkilotlarida,  ularning  xududi  va  omborxonalarda 

— bino, bino ichlarida yongin xavfsizligi talablariga rioya qilish kerak. 

Omborxonalarda  yonginga  qarshi  tadbir  o‘tqazish  —  u  tashkilotning 

qayerida  joylashgani,  kiradigan  yo‘llar,  yonginga  qarshi  jixozlarning  sozligi, 

omborxonalarda  olov  xavfi  bor  mollarning  ko‘pligi  va    boshqa  sabablarga 

bog‘liq.  Yongin

 

 

uchun  xavfli  joylar:  yonilgi.  yoroch-taxta,  yengil 

alangalanadigan  materiallar  saqlanadigan  omborxonalardir.  Bu  omborxonalar 

olov  utmaydigan  materiallar  bilan  jixozlanadi.  Olov  xavfi  har  xil  bo‘lgan 

omborxonalar  materiallarni  saqlashda  bir-birlaridan  o‘t  o‘tmaydigan  devorlar, 

to‘siqlar bilan ajratiladi. 

Ventilyatsiya qurilmalari havodagi xavfli portlovchi va yonuvchi gazlarni 

xaydaydi  va  tashkilotda  yongin  xavfini  pasaytiradi.  Lekin  ularning  nosozligi 

yoki to‘g‘ri foydalana olmaslik natijasida yong‘in chiqishi ham mumkin. 

Tabiiy  shamollatish  yong‘inga  nisbatan  xavfli  emas,  ammo  yongin 

chiqqanda  alanga  olishiga  yordam  qiladi.  Sun’iy  ventilyatsiya  ko‘p  xajmdagi 

havo chiqarib, yonginning avj olishini quchaytiradi. Olov ventilyatsiya qanallari 

bo‘yicha  boshqa ob’ektlarga ham utishi mumkin. Portlash yoki yengin xavfi bor 

binolarning  hamma  havo  chiqadigan  murilari  yonmaydigan  materiallar  bilan 

 

53

jixozlanishi shart. 

Ventilyatsiya  jixozlarini  ishlatishda  quyidagi  yongin  xavfsizligi 

qoidalariga rioya qilish kerak; 

— kamera va havo chiqaruvchi mo‘rilarni o‘z vaqtida tozalab turish; 

—  vaqti-vaqgi  bilan  changni  chiqarib  tashlovchi  ventilyator  ishini 

tekshirib turish; 

—  ventilyatsiya  anjomi  o‘rnatilgan  joy  yaqinidagi  devor,  ship,  havo 

tortgich sirtlarini muntazam ravishda tozalab turish. 

Yongin chiqqan takdirda, eng avvalo, o‘t o‘chirish xizmatiga xabar berish 

zarur. Shu maqsadda telefon aloqasi yoki elektr o‘t o‘chirish signalizatsiyasidan 

foydalaniladi  (yirik  shaharlarda),  Ichki  signalizatsiya  mahalliy  yonginga  qarshi 

komandani chaqirish uchun ishlatiladi (yirik tashkilotlarda). 

Yong‘inga  qarshi  komanda  kelganiga  qadar  tashkilotdagi  imkoniyatlar 

ishga solinib, o‘tni o‘chirishga kirishiladi: 

qum,  kurak,  chelaklar,  suv,  gidropultlar  va  o‘t  o‘chirgichlardan 

foydalaniladi.  Gidropultlardan  tizillab  chiqqan  suv  olov  yonayotgan  tomon 

yunaltiriladi. 

O‘t o‘chirgichning pastki tub tomoni tepaga qo‘tariladi, bosh qismi yerga, 

qattiq  narsaga  uriladi,  bu  ish  olovdan  10  m  olisda  qilinishi  kerak.  Suyuqliq 

ko‘piq  va  qarbonat  angidrid    hosil  bo‘ladi.  Karbonat  angidrid  gazi  bosimi 

natijasida  ko‘pik  otilib  chiqadi  va  8  m  balandlikka  ko‘tariladi,  bu  harakat  bir 

yarim minut davom etadi. Unda boshlangan olovni uchirish mumkin. 

Yongin  paytida  kishilarni  va  moddiy  boyliqlarni  olib  chiqish  binoning 

chiqish  yo‘llari  ko‘pligi  va  kengligiga  bog‘liq.  Hamma  zinalarga  va  chiqishga 

mo‘ljallangan  eshiklar  tashqariga  ochiladigan  bo‘lishi  kerak.  Tashqi  zinalarga 

qaratilgan  romlarga  panjaralar  qo‘yish  va  qulflash  mumkin  emas.  Bunday 

 

54

romlar qizilga buyaladi, «Zinopayaga chiqish» deb yozib quyiladi. 

Taomlap  tayyorlash  va    xo‘randalarni  oziq-ovqat  bilan  ta’minlash 

jarayonida  mehnatni  muxofaza  qilish  va  xavfsizlik    texnikasining  belgilangan 

talablarga  rioya  qilinishi  ofitsiantlar  zimmasiga  tushadi.  Ofitsiantlarning 

xavfsizlik talablari kuyidagicha keltirib utilgan: 

— zallardagi va taom tarqatiladigan joylardagi pollarning texnik holatini, 

ularning  singan,  notekis  xolatini  sezgan  zaxoti  ofitsiantlar  ularni  ta’mirlashni 

talab qilishlari kerak; 

—  polga  to‘kilgan  moy,  suyuqdiq,  taom  bo‘laklari  va  boshqalarni  tezlik 

bilan artib, yig‘ishtirib olish; 

— eshiklar, qirish yo‘laklarida ehtiyet va e’tiborli bulish; 

— konserva bankalarini maxsus ochqichlar bilan ochish; 

—  issiq  taomlar  solingan  idishlarni  yana  kattaroq  idishlar  ustiga  urnatib 

patnislarda olib borish; 

— taom qo‘tarib zinapoyalardan yurganda ehtiyet bulish; 

— raqsga tushilayotganda patnis ko‘tarib zal bo‘ylab yurmasliq; 

— cheti  uchgan, siri ko‘chgan,  yorilgan  idishlarni  ishlatmasdan topshirib 

yuborish; 

—    xo‘randalarga  xizmat  ko‘rsatilayotgan  davrda  taom  tarqatish  joyida 

navbat tartibini saqlash; 

— patnisga faqat bir qator taom terish; 

—  pichoq,  vilkalarni  o‘tkir  tomonini  oldinga  qilib  olib  yurmasliq,  ularni 

tarelkalarda olib borish; 

— shishalarni maxsus ochqich bilan ochish; 

 

55

—  kiyimlarga  tugnogich  taqmasliq,  chuntaqlarga  sinadigan,  kesadigan 

o‘tkir buyumlar solmaslik. 

 

 

 

56

XULOSA VA TAKLIFLAR 

 

Bitiruv  malakaviy  ishini  bajarishda  ishning  ob’ekti  kilib  Samarkand 

shaxri O'zbekiston kuchasida joylashgan «Navbaxor» restorani kabul kilindi.  

 

Bitiruv  malakaviy  ishi  kirish,  uchta  bob,  xulosa  va  takliflar  hamda 

foydalanilgan  adabiyotlar  ruyxatidan  iborat  bulib,  kirish  kismida  umumiy 

ovkatlanish korxonalarining rivojlanish istikbollari, dolzarbligi, ob’ekti, metodi, 

predmeti  va  tadkikot  usullari  keltirilgan.  Ishning  birinchi  bobida,  ya’ni 

adabiyotlar  taxlil  kismida  umumoy  ovkatlanish  korxonalarining  turlari,  tavsifi, 

xususiyatlari hamda bir-biridan farqli tomonlari yoritib berilgan. 

 

Bitiruv  malakaviy  ishining  asosiy  kismida  restoranda  xizmatchi  

xodimlarning    mexmon  bilan  bo‘ladigan    muloqoti    haqida  batafsil    bayen 

etilgan.  Xizmat  kursatuvchi  xodimlarning    xizmat    madaniyati,  sanitariya- 

gigiyena  qoidalariga    qattiq    rioya    qilishlari,  har    qanday    qiyin    holatda    ham 

sharoitdan  chiqib,  mexmonga    yuqori    darajadagi    servis  xizmatini    taqdim 

etishdir.  Xizmat  ko‘rsatishning    bir  necha  usullari,  dasturxon    tuzashning  bir 

qancha    usullari  bulib,  oziq  –ovqat    mahsulotlariga    quyiladigan    talablar,  va 

ofitsiantning  xizmat  kursatish  texnikasi  va  texnologiyasi  buyicha  bir  kator 

qo‘rsatmalar  mavjud. 

 

Birok  «Navbaxor»  restoranida  mexmonlarga  kursatilayotgan  xizmatlarni 

barchasi yukori darajada deb bulmaydi. Chunki, restorandagi xizmat kursatuvchi 

ofitsiantlarning  aksariyat  kismi  yollanma  ishchi  sifatida  kabul  kilingan  bulib, 

ular mavsumiy faoliyat olib boradilar.  

 

Restoranda  xizmat kursatayotgan ofitsiantlar xizmat kursatish  madaniyati 

jixatidan muomila kilish va mexmonlarga xizmat kursatish texnikasi tomonidan 

standart  talablariga  javob  bermaydi.  Shuning  uchun  ishga  kabul  kilinayotgan 

ofitsiantlarga  bir  kator  talablar  kuyishi  lozim.  Masalan,  ulardan  tibbiy  kurik 

haqida  kitobcha  talab  kilishi,  xizmat  kursatish  buyicha  kanday  malakaga  ega 

ekanligi  haqida  sertifikat  talab  kilishi  hamda  chet  tilini  kay  darajada  bilishi 

 

57

buyicha suxbatdan utkazish lozim. 

 

Xizmat  kursatuvchi  xodimlarni  vakti-vakti  bilan  malaka  oshirish 

kurslariga junatishini tashkil etish talab etiladi. 

Restoranda  ofitsiantlar  tomonidan    qo‘rsatilayotgan    xizmatlarga    qarab 

karxonaga    baho    beriladi.    Bu  xizmat  kursatuvchi  xodimlar    o‘zlarini    tashqi  

ko‘rinishlariga,  sanitariya    gigiyena    qoidalariga,  yuqori    darajadagi  muomala  

madaniyatiga   ega  bulishlari   lozim.  Faoliyat     jarayonida  texnika   xavfsizlik  

choralariga    rioya  qilishlari,  restoranda      sodir      bo‘ladigan    har    qanday  

favqulodda    vaziyat    mobaynida          o‘zini    iroda    qila    olishi,  belgilangan 

evakuatsiya  yullaridan,  kerak  bulganda  mexmonlarni  olib  chikishini  tashkil 

etishi buyicha bir kator kursatmalar berilgan. 

  

 

58

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RUYXATI 

 

1.  “O‘zbekiston  Respublikasida  2006-2010  yillarda  xizmat  ko‘rsatish  va 

servis  sohasini  rivojlantirishni  jadallashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida” 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  qarori.  –  Toshkent,  “Xalq  so‘zi” 

gazetasi, 18 aprel 2006 yil. 

2.  «O‘zbekiston  Respublikasida  2012-2016  yillarda  xizmat  ko‘rsatish 

sohasini  rivojlantirish  dasturi»  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  qarori. 

– 2012 yil 10-may, PK-1754 son. 

3.O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  2011  yilda 

respublikani  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va  2012  yilda 

iqtisodiyotni  barqaror  rivojlantirishning  eng  muhim  ustivor  vazifalari 

to‘g‘risidagi  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  yig‘ilishidagi 

ma’ruzasi. 

4.  2012-yilda  respublikani  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  va 

2013-yilgi iqtisodiy dasturning asosiy ustuvor vazifalari to‘g‘risida O‘zbekiston 

Respublikasi prezidentining ma’ruzasi. 2013 yil 18 yanvar. 

6.  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  «Umumiy 

ovqatlanish 

tashkilotlarining 

faoliyatini 

yanada 

takomillashtirish 

va 

xodimlarining  kasbiy darajasini  oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori. – 

Toshkent. 2012 yil 10 oktyabr, 289-son. 

7.  Romanovich  J.A.,  Kalachev  S.L.  Servisnaya  deyatelnost.  Uchebnik.-  M.: 

Izd. Torg. Korporatsiya «Dashkov i K», 2007.- 268s 

8. E. Muhamadiyev. Rangshunoslik: O‘quv qo‘llanma.-Samarqand, 2002 y 

9.  V.S.  Senin.  Organizatsiya  mejdunarodnogo  turizma:  Uchebnik,  2-ye  izd., 

pererab.i dop.-M.: Finansi i statistika, 2004 g. 

10.  Turizm,  gostepriimstvo,  servis:  Slovar-spravochnik/  G.A.Avanesova, 

L.P.Voronkova,  V.I.Maslov,  A.I.Frolov;  Pod  red.  L.P.  Voronkovoy.-M.: 

Aspekt Press,2002g. 

 

59

11.  I.Yu.Lyapina.  Organizatsiya  i  texnologiya  gostinichnogo  obslujivaniya: 

Uchebnoye posobiye.-M.: ACADEMA, 2002g. 

 

12.  B.Turayev.  Turistsko-rekreatsionniy  potensial  Samarqandskoy  oblasti/J.: 

«Rinok tovarov i uslug» (Tovarlar va xizmatlar bozori)-2004. 

 

13.  J.Qurbonov,  Z.E.Mamarasulov,  J.J.Qurbonov.  Mexmonxona  xo‘jaligini 

tashkil etish. Leksiyalar kursi, I-II qismlar. Samarqand, SamISI, 2011. 

14.  Borodina  V.V.  «Restoranno-gostinichniy  biznes»,  M.,  «Knijniy 

mir»,2001 g 

15.  O.Qudratov.  Hayot  faoliyati  xavfsizligi  (lotin  yozuvida)  –  T.: 

«Mehnat», 2004. - 254 b. 

16.  H.Rahimova  va  boshqalar.  Mehnatni  muhofaza  qilish.  –  T.: 

«O‘zbekiston», 2003. - 216 b. 

17.  J.M.Qurbonov,  A.Yu.Xudoyberdiyev,  J.S.Fayziyev.  Hayot  faoliyati 

xavfsizligi. Leksiyalar kursi, SamISI, 2010 y. – 260 bet. 

18. Internet saytlari: 

1.

www.google.uz

  

2.

www.ZiyoNet.uz

  

3.

www.lex.uz

 / 

4.

http://koolreferat.kom

  

5.

http://bibliofond.ru

 

6.

vvv.litres.ru

 .  

7.

vvv.chekalova.ru

. Kulinarnie resepti 

8.

http://lib.usue.ru/text/dop/pr504s.htm

   

9. 

www.ziyonet.uz/ru/library/book/7817.../31602

  -  Hayot  faoliyati 

xavfsizligi   

 

60

10. 

www.tdpu.uz/majmua/index.php?f_fan_id

 - Hayot faoliyati xavfsizligi 

fandan majmua