Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

5. Avstraliya modeli. 
Ilmiy adabiyotlar tahlilidan ma’lum 
bo‘ladiki, Avstraliya ekoturizmni uning tamoyillariga asoslanib 
tashkil qilgan va jahonda ekoturizmni ilmiy-amaliy qoidalariga 
asosan rivojlantirayotgan lider davlat hisoblanadi. Bu davlat 
ekoturizmni o‘z davlatining hududlarida tashkil qilganda 
hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning davlat dasturlarini 
ishlab chiqadi va hududning tabiiy resurslarini hisobga olgan holda 
ekoturizmni rivojlantirish imkoniyatlarini o‘rganadi. Eng muhimi 
shundaki, ekoturizmni tashkil qilishda mahalliy aborigen aholining 
ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlari hisobga olinadi va ekoturistik 
xizmatlarni amalga oshirish to‘liq ularga topshiriladi. Ikkinchidan, 
mamlakatdagi shtatlar ma’muriyatining taklif va tavsiyalarini ham 
to‘liq hisobga oladi. Mamlakatdagi tabiatshunos, ekolog va biolog 
olimlar xaltali hayvonlar yurti bo‘lgan Avstraliyaga moliyaviy 
jihatdan imkoniyatlarga ega bo‘lgan turistlarning kelishini juda 
yaxshi bilishadi. Shuning uchun ham ular ekoturistik mahsulotlarni 
turli-tuman mavzularda tayyorlashadi
39
.
Ekoturizmning 
Avstraliya modeli 
(ekoturizmdagi 
klassik model)
Yuqori malakali 
mutaxassislar 
tayyorlash
Ekoturni, 
ekoturistik 
xizmatlarni, 
ekoturistik 
mahsulotlarni 
nazorat qilish
Atrof-muhit 
muhofazasini 
ta’minlashning 
tizimli ekanligi
Mahalliy xalqni 
ekologik turizmga 
jalb qilish
Atrof-muhitga 
turizmning va 
ekoturizmning 
ta’sirini monitoring 
qilish
Tabiiy resurslardan 
foydalanish va 
muhofaza qilish 
ekoturizm orqali 
amalga oshirilishi
Litsenziya va 
akkreditatsiya 
tizimining ishlab 
chiqilganligi
Hududiy rivojlanish 
rejasining ishlab 
chiqilganligi
5-diagramma.
Ekoturizmni rivojlantirishda xalqaro Avstraliya modeli
39 
Александрова А.Ю. География туризма. КНОРус, Москва, 2010. C. 590.

---

78
79
Hozirda xalqaro turizmda Avstraliyaning 9 mavzudagi 
ekoturistik marshrutlari juda ommaviylashgan va katta ekoturistik 
oqimlarni hosil qilgan xalqaro ekoturistik marshrutlari muvaffaqiyat 
bilan ishlamoqda
40
.
Avstraliya modelining muvaffaqiyat bilan ishlayotganligining 
eng muhim omillaridan biri shundaki, barcha hududlarda tashkil 
qilinayotgan ekoturistik xizmatlarga faqat o‘sha hududning 
mahalliy aholisi xizmatlar ko‘rsatadi. Bu usulda ishlash mahalliy 
aholining ish bilan ta’minlanishini hal qiladi va mahalliy 
qishloqlarning ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini o‘z vaqtida hal 
qilishga yordam beradi.
Xalqaro ekoturizm bozorida eng ommaviylashgan 10 ta 
ekoturistik marshrut reytingi bo‘yicha Avstraliya so‘nggi o‘n 
yillikda birinchi o‘rinlarni egallab kelmoqda. Avstraliyada 
ekologik turizm bilan 9 ta milliy kompaniya shug‘ullanadi. 
Birgina “Australian Eco Adventures” milliy ekoturizm 
kompaniyasining 75 ta turmahsuloti (ekoturistik marshruti)
xalqaro ekoturizm bozorida sotiladi. Bu kompaniyaning kitlarni 
kuzatish va tomosha qilish ekoturini xalqaro ekoturistlar 
navbat kutib olishadi. Avstraliya kengurusi bo‘yicha 3 ta milliy 
ekoturistik kompaniyalar ham faqat xalqaro ekoturistlarni kutib 
olishga ixtisoslashgan.