Samarqand iqtisodiyot va servis instituti raxmatulla xaitboyev ekologik turizm

12.2. O‘zbekistonning suv resurslaridan ekoturizmda foydalanish
Hozirda bozor munosabatlari O‘zbekiston Respublikasi turizmi 
oldiga ancha murakkab, keskin shartlarni keltirib chiqardi. Turizm 

---

164
165
tizimini tubdan qayta tashkil qilish, turizmni boshqarishning 
markazlashtirilgan mexanizmlaridan farq qiluvchi amaliy iqtisodiy 
mexanizmlarni ishlab chiqish zaruratlari kelib chiqdi. Yangi 
iqtisodiy mexanizmlar O‘zbekistonda turizmni hududlar bo‘yicha 
bir tekis rivojlantirish, barcha turistik resurslardan foydalanish 
imkoniyatlarini izlashni talab qilmoqda. Ayniqsa, ekoturizm va 
rekreatsiya turizmlarini jadal rivojlantirish kun tartibiga qo‘yilmoqda.
Qayd qilingan dolzarb muammolarning yechimini topishda 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 
«O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni 
ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»
gi 2016-yil 2-dekabrdagi 
PF-4861-sonli Farmoni asos bo‘ladi, mamlakatimizda turizmni, 
xalqaro turizmni rivojlantirishda tub burilishni, yangi bosqichning 
zaminini, istiqbolli islohotlarning sharoitlarini yaratadi. Prezident 
farmonida
51
:
“Mamlakatda turizmni jadal rivojlantirish, mavjud ulkan 
turizm salohiyatidan yanada to‘liq va samarali foydalanishda: 
– ziyorat qilish, ekologik, ma’rifiy, etnografik, gastronomik, 
sport, davolash-sog‘lomlashtirish, qishloq, sanoat, ishbilarmonlik 
turizmi va boshqa turlarini jadal rivojlantirish, bolalar, o‘smirlar va 
yoshlar turizmini, oilaviy turizmni, keksalar uchun ijtimoiy turizmni 
rivojlantirish,
– ichki, kirish va chiqish turizmini kompleks rivojlantirishning 
milliy va hududiy dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish”;
– respublikaning barcha mintaqalarida zamonaviy jahon 
standartlariga, turistlarning talablari va ehtiyojlariga javob beradigan 
turizm industriyasi obyektlarini rivojlantirish 
belgilangan.
Farmon turizm tarmog‘ini jadal rivojlantirishni ta’minlash, 
turizmga iqtisodiyotning strategik sektori maqomini berish, uni 
mamlakat iqtisodiyotini barqaror o‘stirishning, mintaqalarda 
turizm salohiyatidan samarali foydalanishning, aholi turmush 
51
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning «O‘zbekiston 
Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari 
to‘g‘risida»gi Farmoni 2016-yil 2-dekabrdagi PF-4861.
darajasi va sifatini oshirishda turizm rolini kuchaytirishning 
qudratli vositasiga aylantirishga qaratilgandir.
Farmonga asoslangan holda aholining dam olish sharoitlarini 
tashkil qilishda O‘zbekistonning suv havzalaridan ekoturizm va 
rekreatsiyada foydalanish turizmni ijtimoiy-iqtisodiy maqsadlarda 
rivojlantirishni talab qilmoqda. Bu masalaning dolzarbligi 
shundaki, hozirgacha mamlakatimizning suv havzalaridan 
turizmda foydalanish masalalari ilmiy-amaliy jihatlardan tadqiq 
qilinmayapti. Bu holatning asosiy sabablaridan biri O‘zbekistonning 
suv havzalari davlat muhofazasida turganligi hisoblanadi.
Hozirga kelib insonning dam olishida suv resurslaridan 
foydalanish eng oldingi o‘rinlarga chiqmoqda. Nazariy 
jihatdan qaralganda ekoturizm va rekreatsiyani tashkil qilishda 
mamlakatimizdagi suv omborlari eng qulay turistik resurslardan 
hisoblanadi. Lekin qayd qilganimizdek, suv omborlari davlat 
muhofazasida ekanligidan, bu suv omborlaridan ekoturizm va 
rekreatsiyada foydalanish ancha murakkab bo‘lgan masalalarni 
hal qilishni talab qiladi. Lekin shu holatni ham keltirish lozimki, 
suv omborlari atroflarida yashayotgan aholi yozning haroratli 
kunlarida ushbu suv omborlari sohillarida dam olmoqda.
Bizning birinchi o‘rindagi vazifamiz o‘z vatanimizning 
aholisi uchun bu suv omborlaridan ekoturizm va rekreatsiyada 
foydalanish masalalarini ko‘tarishimiz va bu masalalarning 
yechimlarini hal qilishimiz hisoblanadi. Buning uchun esa albatta 
suv omborlari ma’muriyatlari bilan ushbu masalalarni o‘rganish, 
dastlabki vaqtlarda suv omborlari sohillarida o‘z aholimizning 
dam olishlarini tashkil qilishning hayotiy zaruratini tushunish va 
tashkil qilishni boshlashimiz kerak.
Suv omborlarida ekoturizm va rekreatsiyani tashkil qilishning 
birinchi imkoniyatlari bu – o‘rganilayotgan suv omborlariga va 
daryolarga ekoturistik-rekreatsiya marshrutlarini ishlab chiqish 
hisoblanadi. Adabiyotlarni o‘rganish va tahlil qilish natijalaridan 
ma’lum bo‘ldiki, mamlakatimizda hozirgacha bu masala turizmda 
e’tibordan chetda qolmoqda.

---

166
167
Lekin aholining suv havzalarida yozning katta haroratli 
kunlarida dam olishga talablari yildan-yilga oshib borishini hisobga 
olsak, albatta bu suv havzalaridagi suv resurslaridan ekoturizm 
va rekreatsiyada foydalanish muammolarini o‘rganishimiz va bu 
muammolarning yechimlarini topishimiz lozim:
1. Suv havzalari va suv omborlaridan ekoturizm-rekreatsiyada 
foydalanishda, ekoturizmni va rekreatsiya turizmlarini 
rivojlantirishda foydalanishdagi cheklovlar borligi aniqlandi.
2. Ekoturizm-rekreatsiyada suv resurslaridan turizmda 
foydalanishning huquqiy-qonuniy me’yorlari to‘liq ishlab 
chiqilmagan.
3. Mamlakatimizning suv havzalari va suv omborlaridan 
ekoturizm va rekreatsiya turizmlarini rivojlantirishda tadbirkorlik, 
tashabbuskorlik, turizm biznesi, ijtimoiy-iqtisodiy o‘sish, mahalliy 
mehnat resurslarining ish bilan band bo‘lishi, mahalliy va davlat 
budjetiga valuta va milliy valutaning kirib kelishdagi ta’lim-
targ‘ibot, qiziqtirish, yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatish ishlari qoniqarsiz 
holatda.
4. Ekoturizm va rekreatsiya turizmida suv resurslarining 
turizmda foydalanish jihatidan ro‘yxatga olinmaganligi, ta’rif-
tavsiflari yaratilmagan.
5. Ekoturizm va rekreatsiyada suv makonlariga turistik marshrut 
va turistik ekskursiya marshrutlarining ishlab chiqilmaganligi, 
reklama qilinmagan.
6. Ekoturizm va rekreatsiya turizmidagi suv obyektlarida 
turistlarga xizmatlar ko‘rsatish infratuzilmalarini yaratish 
qoniqarsiz holatda.
7. Ekoturizm va rekreatsiya turizmlarini suv havzalarida 
rivojlantirishda ichki va xalqaro talablardagi reklamalarning 
turizm bozoriga ishlab chiqilmagan.
8. Aholi uchun ekoturizm va rekreatsiyada suv havzalariga 
turizm marshrutlari, ekskursiyalari, rekreatsiyani tashkil qilishda 
boshqaruvning (turistik tashkilotlar, turistik firmalar, tadbirkorlik 
faoliyatlari) tashkil qilinmagan.
Suv havzalarida ekoturizm va rekreatsiyani rivojlantirishdagi 
vazifalar:
1. Ekoturizm va rekreatsiya turizmida suv havzalari resurslarini 
belgilash, georafik xaritasini ishlab chiqish, har bir resurslar va 
obyektlarning ta’rif-tavsiflarini yaratish.
2. Ekoturizm va rekreatsiya turizmida suv resurslaridan 
turizmda foydalanish darajalari, huquqiy-me’yoriy hujjatlarni 
ishlab chiqish.
3. Ekoturizm va rekreatsiya turizmlarini suv havzalarida 
rivojlantirishda ta’lim-targ‘ibot, qiziqtirish, yo‘l-yo‘riqlar 
ko‘rsatish dasturlarini ishlab chiqish.
4. Suv havzalarida aholining dam olish sharoitlarini rekreatsiya 
obyektlarida tashkil qilish dasturlarini ishlab chiqish.
5. Ekoturizm va rekreatsiya turizmida suv havzalari obyektlarida 
turistik ekskursiya xizmatlarini ko‘rsatish infratuzilmalarini 
yaratishga kirishish.
6. Ekoturizm va rekreatsiya turizmida suv havzalariga majmuali 
turistik marshrutlarini, turistik ekskursiya marshrutlarini ishlab 
chiqish, reklama qilish.
7. Suv havzalaridan turizmda foydalanish bo‘yicha turistik 
firmalar, turistik tashkilotlar tashkil qilishning iqtisodiy-ijtimoiy 
samarali ekanligini asoslash.