|
Yillik rejalar sotilishlar hajmlari, bozor ulushi, marketing harajatlari va sotilishlar hajmi o‘rtasidagi nisbat, moliya tahlili yordamida nazorat qilinadi. Shu bilan bir qatorda korxonaning tovarlari haqidagi iste’molchilar fikri ham o‘rganiladi.
Sotilishlarning tahlili turli mahsulotlarning turli bozorlarda haqiqiy sotilish hajmini bu sohada qo‘yilgan vazifalarga nisbatini o‘lchash va baholash maqsadida amalga oshiriladi. Bozor ulushining tahlili korxonaning raqobatchilarga nisbatan bozordagi holatini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi.
Marketing harajatlari va sotilishlar hajmi harajatlari quyidagi ko‘rsatkichlardan iborat: savdo agentlari faoliyatining harajatlari sotilishlar hajmiga nisbati; reklama harajatlarining sotilishlar hajmiga nisbati; sotishni rag‘batlantirish harajatlarining sotilishlar hajmiga va sotish bo‘limlarining ma’muriy harajatlari sotilishlar hajmiga nisbati. Marketing harajatlari va sotilishlar hajmi o‘rtasidagi munosabatni tahlil qilish haqida gapirsak, u korxonaga marketing harajatlarining samaradorligini baholashga va ularning eng qulay kattaligini aniqlashga imkon beradi.
Tahlilning miqdor turlari bilan bir vaqtda sifat o‘lchashlarni ham olib borish kerak. Ularning natijalari rahbariyatni sotilishlar hajmida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar to‘g‘risida ogoh etishi mumkin. Gap iste’molchilar, dilerlar va bozorning boshqa sub’ektlarining fikri va munosabatini o‘rganish haqida bormoqda. Bunda iste’molchilarning og‘zaki va yozma shikoyatlari sinchiklab o‘rganiladi, maxsus iste’molchilar panellari tuziladi, iste’molchilarning qisqa muddatli tadqiqotlari olib boriladi.
Foydalilik nazorati turli mahsulotlar, hududlar, iste’molchilar guruhlari, tovar harakati kanallarining foydaliligini ta’minlash maqsadida baholash va o‘zgartiruvchi xatti-harakatlarni amalga oshirishdan iborat.
Amalda marketing samaradorligi nazorati marketing kompleksining alohida elementlari jihatidan amalga oshiriladi, ya’ni mahsulot, narx, mahsulotni siljitish va mahsulotni iste’molchiga yetkazib berish. Mahsulot siyosati nazorati doirasida iste’molchilar nuqtai nazaridan alohida mahsulotlarning xususiyatlari, ularning markirovkasi va o‘ramining sifati baholanadi. Narx iste’molchilar va savdo vositachilari nuqtai nazaridan tahlil qilinadi, raqobatchilarning narxlari bilan solishtiriladi.
Mahsulotlarni siljitish sohasida nazorat reklama kompaniyalari va mahsulotlarni siljitish kompleksi boshqa elementlarining samaradorligini baholashdan iborat (savdo va iste’molchilarni rag‘batlantirish, yarmarka va ko‘rgazmalarni o‘tkazish va hokazo).
Mahsulotni iste’molchiga yetkazib berish jarayonini nazorat qilish ikki qismga bo‘linadi:
1) alohida tovar sotish kanallari harakatining samaradorligini baholash;
2) sotish xizmati ishining samaradorligini baholash.
Marketing faoliyatining samaradorligi darajasi faqatgina joriy faoliyat natijalari bilan belgilanib qolmaydi. Yuqori samaradorlik shu bilan belgilanishi mumkinki, tashkilot savodli va muvofiqlashtirilgan holda strategak yo‘nalishda marketingni amalga oshiradi. Shuning uchun ko‘p korxonalar marketing faoliyatining umumiy samaradorligini muntazam ravishda baholab boradilar. Bunda ikki qurol qo‘llaniladi: korxona rahbarlarini anketa so‘roviga tortish va marketing auditi asosida har tomonlama baholashni o‘tkazish.
Mazkur holda marketingning strategik samaradorligini belgilaydigan yo‘nalishlarni ajratib ko‘rsatadilar: iste’molchilarga yo‘nalganlik, marketingning tashkiliy integratsiyalashuvi darajasi, marketing axborotining adekvatligi, strategik yo‘nalganlik, joriy marketing faoliyatini boshqarish samaradorligi.
Bunda g‘arb amaliyotida keng tarqalgan SWOT - korxona faoliyatining tahlili (quyidagi so‘zlarning bosh harflaridan olingan qisqa nom: Afzalliklar va Kamchiliklar, korxona uchun Imkoniyatlar va Tahdidlar) tavsiya etilishi mumkin. U chizma shaklida 4-chizmada ko‘rsatilgan.
Afzalliklar va Kamchiliklarni baholashda asosiy e’tibor korxonaning ichki omillariga, Imkoniyatlar va Tahdidlarni baholaganda esa tashqi muhitni belgilaydigan omillarga qaratiladi.
Korxonaning ichki omillari undan tashqarida yuzaga keladigan iste’molchilar, ta’minotchilar, raqobatchilar, aloqador auditoriyalar va jamoatchilik fikri bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarga qaraganda osonroq aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
