Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Marketing boshqaruvi samaradorligini baholashda ballar taqsimoti

Savollar	Javoblar	Baholash	Savollar	Javoblar	Baholash
1	A B C	0 1 2	7	A B C	0 1 2
2	A B C	2 1 0	8	A B C	1 2 0
3	A B C	2 1 0	9	A B C	0 1 2
4	A B C	0 1 2	10	A B C	2 1 0
5	A B C	0 1 2	11	A B C	2 1 0
6	A B C	2 1 0	12	A B C	2 0 1

Marketing samaradorligi uchun maksimal ko’rsatkich 24 ball. Samaradorlik darajasini baholash uchun progressiv bosqich tamoyili asosida baholash shkalasi ishlab chiqildi (7.2-jadval). Bosqich kattaligi 4 ballni, “juda yaxshi” va “samarali” qiymatlari uchun 5 ballni tashkil etadi.
7.2-jadval
Marketing samaradorligini baholash shklasi

Balllar	0-3	4-7	8-11	12-15	16-19	20-24
Baho darajasi	Past	Samarasiz	Qoniqarli	Yaxshi	Juda yaxshi	Samarali

Respublikamizdagi tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalarida marketing samaradorligini tahlil qilish uchun tadqiqotlarimiz davomida 12 ta savol ishlab chiqdik. So’rov “O’zto’qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibiga kiruvchi Toshkent shaharidagi bir qator korxonalarni qamrab oldi. So’rovnomalar (1-ilova) Toshkent shaharida joylashgan tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqaruvchi 46 ta korxonaga yuborildi va 34 ta javob olindi.

Ekspertlar marketing xizmatlari, savdo bo’limlari, marketing funksiyalarini bajaradigan tijorat bo’limlari xodimlari bo’lib, ular bilan oldindan so’rov o’tkazish bo’yicha kelishuvga erishilgan. Marketing faoliyati samaradorligini baholash natijalari 7.3-jadvalda keltirilgan.
7.3-ilova
Toshkent shahar tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxonalar marketing faoliyati samaradorligini baholash natijalari

Korxonalar soni	Jamiga nisbatan, %	Baholash miqdori, ball	Baholash sifati
3	8,8	4-7	Samarasiz
19	56	8-11	Qoniqarli
8	23,5	12-15	Yaxshi
4	11,7	16-19	Juda yaxshi
34	100

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, tadqiqot olib borilgan korxonalarning 65 foizga yaqinida marketing faoliyati qoniqarli yoki samarasiz amalga oshirilmoqda. Hyech bir korxona maksimal samaradorlik reytingini olmadi. Eng yuqori ball “juda yaxshi” bo’ldi.

Marketing samaradorligini aniqlash bo’yicha o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxonalarda “Bozorni segmentlash va mahsulotlarni mavqyeilashtirish”, “Marketingni rejalashtirish” eng past darajada. Tadqiqot olib borilgan korxonalarning aksariyatida marketing rejasini ishlab chiqish amalga oshirilmagan. Marketing strategiyasi aniq tanlanmagan. Natijada marketing kompleksi mukammal darajada ishlab chiqilmagan.
Aksariyat korxonalar bozorni segmentlamaydi yoki maqsadli segmentlar uchun mahsulot ishlab chiqarmaydi. Ular o’z mahsulotlarini to’g’ri kelgan, sotib oladigan xaridorlarga sotadi. Ommaviy marketing strategiyasidan foydalanadilar, bu esa juda raqobat sharoitida o’ta xavfli. Buning natijasi shundaki, ishlab chiqaruvchilar mahsulotni bozorga mavqyeilashtirmaydilar. Korxonalarda marketing bo’yicha kadrlarning kasbiy tayyorgarligi pastligi sababli samarasiz marketing siyosati olib borilmoqda. Marketing bo’yicha mutaxassislar istiqbolli bozor segmentlarini tanlash va tovarlarni bozorda mavqyeilashtirish ishlarni to’g’ri tashkil etmasliklari oqibatida “bozor nisha”sini topish, o’z mahsulotlarini bozorda muvaffaqiyatli siljitish qiyinlashmoqda.