4.2-amaliy mashg’ulot: Global marketingda kabinet tadqiqotlari olib borishdagi xususiyatlari. Reja: 1. Marketing tadqiqotlari va uning yo’nalishlari. 2. Tashqi bozorlarda marketing tadqiqotlari olib borish. 3. Global marketingda kabinet tadqiqotlari va uning o’ziga xos xususiyatlari.
Nazorat va muhokama uchun savollar: 1. Marketing tadqiqotlari nima?
2. Marketing tadqiqotlarining yo’nalishlarini bilasizmi?
3. Tashqi bozorlarda marketing tadqiqotlari olib borishning qanday xususiyatlari bor?
4. Global marketingda kabinet tadqiqotlari mazmunini ifodalang.
5. Global marketingda kabinet tadqiqotlari ning o’ziga xos xususiyatlari qanday?
Amaliy mashg’ulot uchun topshiriqlar: 1-topshiriq. Tashqi savdo bitimi uchun kontragent tanlab olish bo’yicha topshiriqda bayon qilingan vaziyatdan foydalanib, Andijon shahridagi ZPX O’zbekiston firmasi va Banatam shahridagi «Jeneral refrejireytorz import LTD» firmasi o’rtasida savdo-vositachilik konsignasion bitimining loyihasini tayyorlash lozim.
Bitim loyihasiga konsignasion shartnomaning barcha asosoiy shartlarini kiritish kerak: hududni belgilash, sotish huquqining xususiyati, konsignant va konmignator majburiyatlari, konsignasiya turi, narx siyosatining yo’nalishi, konsignatorga to’lovlar va rag’batlantirishlar tartibi, konsignasiya muddati va shartnomaning o’zining amal qilish muddati va boshqalar. Bitim loyihasini tuzishda shuni hisobga olish kerakki, mazkur bitim shu paytgacha ishbilarmonlik munosabatlarida bo’lmagan sheriklarning birinchi shartnomasidir. Korxona marketologi sifatida qanday axborot manbalaridan foydalanishni afzal ko’rasiz.
Boshqa mamlakatlarga nisbatan AQShda MATning barcha 3 ta quyi tuzilmalarining axborot imkoniyatlari keng darajada foydalaniladi. Ichki kuzatuv tizimida korxonaning turli markadagi tovarlarning haridorlarga ta’sirini va savdo hajmini kuzatishda skanerlovchi kurilmalar keng qo’llanilmoqda. Tashqi muhitni kuzatishda ro’yxat shaklidagi axborotlar ko’proq ma’lumot beradi hamda aholi guruhlarini va ularni taksimlanishini hududlar bo’yicha maksimal detallar bilan aniqlaydi. AQSh marketing tadqiqotlarini turli sohalarida tarmoqlanib ketgan firmalar tizimi tufayli mahsulotlarni sinovdan o’tkazish, bozor tahlili, so’rovlar uchun judayam yuqori imkoniyatlarga ega.
Talab qilingan turdagi axborot uchun zarur bo’ladigan infrastrukturaga har doim ham ega bo’lmaganligi uchun dunyoning boshqa hududlari AQShning axborot imkoniyatlari bilan tenglasha olmaydi. Masalan: haridorlar xulq-atvorini o’rganish uchun Sharqiy Yevropada telefon so’rovlarini o’tkazayotgan firma bu oilalarning ko’pchiligi telefonga ega emasligini hisobga olishi kerak, bu esa ishonchsiz natijalar demakdir. Malayziyadagi demografik tendensiyalar haqida ma’lumot olmokchi bo’lgan firmalar shuni tushunishi kerakki, aholi ro’yxat ma’lumotlari xaqiqatga to’g’ri kelmaydi. Braziliyada chakana savdoni kuzatmokchi bo’lgan firmalar u yerda skaner kurilmalaridan keng foydalanilmasligini tushunishi kerak. Demak asosiy e’tibor do’konlarga qaratilishi kerak.
AQShni axborot imkoniyatlari sohasida quvib yetgan yagona hudud G’arbiy Yevropadir. Yuqori darajada rivojlanganlik G’arbiy Yevropadagi tadqiqotlar infrastrukturasi har doim AQSh bilan mos kelishiga sabab bo’ldi. Yevropa Hamjamiyatining 1992 yildagi iqtisodiy integratsiyasi axborot imkoniyatlarini yaxshilanishiga olib keldi. Oldin kompaniyalar har yilgi mavso’mda faqat bir mamlakat haqidagi ma’lumotlarni yig’ib o’z axborotlar ehtiyojlarini cheklagan edilar. Endi kompaniyalar o’z e’tiborlarini G’arbiy Yevropadagi bozorlardan biriga qaratganda, ular bir qancha mamlakatlarga mo’ljallangan integratsiyalagan axborot tizimlarini ishlab chiqishlari kerak. Umumevropa axborot tizimlari talablari MATning har uchchala quyi tuzilmalarini rivojlanishiga olib keldi. Birinchidan ko’pgina davlatlar do’konlarida ma’lumotlarni skanerlashga asoslangan holda ichki axborot tizimi rivojlanyapti. Bir tadqiqot firmasi Germaniya, Angliya, Fransiyadagi kompaniya ma’lumotlarini skanerlash xizmatlarini taklif etmoqda. Buning natijasida skanerlash tizimini qamrov darajasiga qarab Yevropa Hamjamiyatining boshqa davlatlarida ham ishlatish mumkin. Ikkinchidan davlatlarda va’da qilinayotgan aholini ro’yxatdan o’tkazishni standartlashtirish tufayli firma o’rta qatlamni kuzatishdagi imkoniyatlarini yaxshilash mumkin. Xozircha davlat manbalaridan olinayotgan axborotlar sifati keskin farq qiladi: Fransiya, Germaniya va Skandinaviya davlatlarida a’lo darajada, Italiya, Ispaniya va Portugaliyada qoniqarsiz. Butun G’arbiy Yevropada ma’lumotlar yig’ish prinsiplarini bir xil standartlashgan o’lchovda qo’llanishi bu farqlarni kelajakda tugatadi. Balki umumevropa bo’yicha ro’yxatga olish o’tkazilar.
Mukammallashish MATning uchinchi quyi tuzilmasi-marketing tadqiqotlarida ham kuzatilmoqda. G’arbiy Yevropadagi turli marka va guruhdagi tovarlarga haridorlar munosabatini bilishda o’tkazilayotgan so’rovlarda bu tizimni standartlashtirish uchun bir xil savollardan foydalanilyapti. Oldingi har bir davlatdagi turlicha so’rov texnikasi butun hudud bo’yicha ma’lumotlarni jamlashga xalaqit bergan.
MATning tadqiqot elementlarini standartlashtirishdagi asosiy kiyinchiliklardan biri tildir. Turli davlatlardan standartlashtirilgan axborot yig’ish uchun endi tadqiqot firmalari turli xil tilda lekin bir xil shaklda so’rov o’tkazadigan intervyuverlar guruhi va markazlashgan telefon tarmoqlariga ega bo’lishyapti. Shuning uchun ko’p kompaniyalar oldin ingliz fransuz tillaridagi so’rovnomalarni tuzishadi. Bu esa mahalliy mutaxassislar tomonidan o’z davlat tillariga tarjima qilinadi, so’ng tarjimalardagi farqni topish maqsadida yana qayta fransuz, ingliz tillariga tarjima qilinadi. Yevropa Hamjamiyatida MATni standartlashtirish ancha qiyin masala bo’ladi. Lekin bu jarayon xozirda sodir bo’lmoqda va Yevropa kompaniyalari imkoniyatlarini yaxshilamoqda.
