Samarqand iqtisodiyot va servis instituti k. M. Ibodov

Brend va brending. 
Brend – raqobatchilardan farqlanish maqsadida aniq 
sotuvchi yoki sotuvchilar guruhining o‘z tovarlari va xizmatlarini belgilash maqsadida 
qo‘llaniladigan so‘z, ifoda, belgi, ramz, dizaynerlik ishi yoki ularning 
kombinatsiyasidir. Brending (branding) – raqobatlashuvchi tovarlar o‘rtasida korxona 
tovariga haridorlar uchun afzalliklar yaratishga qaratilgan faoliyat turi sifatida 
shakllanib borayotgan fan va san’atdir. Brendingning mohiyati haridorlarga nom, tovar 
belgisi, tovar markasi, tovar qiyofasi, tovarlarni reklama qilish orqali ta’sir etishga 
qaratilgan tadbirlarni o‘z ichiga oladi.
Ta’kidlash joizki, tovarlarning haridorlar tomonidan tanilganlik darajasi, 
qadrlanishi – “brendning kuchi”, brend qiymati (brand value), brendning taniqlilik 
darajasi (brand development index), tovar markasining iste’molchilarga tanishligi 
(level of consumer awareness) va iste’molchilarning “sodiqligi” ((brand loyalty) bilan 
izohlanadi. 
Marketing amaliyotida brending texnologiyasi tovar va xizmatlar ishlab 
chiqaruvchi, sotuvchi korxona(kompaniya)larning vizual, verbal vositalar, tashkiliy 
harakatlar orqali bozorda o‘z nishasini egallashini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarni 
o‘z ichiga oladi. 
Brendingda nafaqat ramzlar va reklama faoliyati, balki tashkiliy omillar ham 
muhim rol o‘ynaydi. Samarali brending quyidagi uch omillar guruhiga bog‘liqdir: 
Birinchi guruh – tovar ishlab chiqarilayotgan geografiq muhit bilan bog‘liq 
bo‘lgan omillar, yoki joy, mintaqa, mamlakat, tarmoq va sohalar. 
Ikkinchi guruh – ishlab chiqaruvchi korxonaning obro‘-ye’tibori, nufuzi.
Uchinchi guruh – ushbu brendlar tomonidan ishlab chiqariladigan va bozor 
kon’yunkturasi 
o‘zgarishi 
bilan 
modifikatsiyalashib 
boradigan 
tovarlarning 
ommaviylashuvi va obro‘-ye’tibori. 
Brending quyidagi vositalar orqali amalga oshiriladi: 
– strategik vositalar – kadrlarning yoki tashkilotning asosiy xususiyatlarini 
e’tiborga olgan holda siyosiy vaziyat, geografik joylashuv, ijtimoiy-iqtisodiy, 
madaniy-ilmiy salohiyatni qamrab oluvchi ustuvor yo‘nalishlarni belgilash asosida 
rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish; hudud yoki korxonaning missiyasini aniqlash, 
faoliyat maqsadi va mohiyatidan kelib chiqib nomini shakllantirish.
– ramziy vositalar – brend iste’molchilariga ta’sir ko‘rsatuvchi vizual usul va 
uslublar majmuini yaratish, korxonaning asosiy xususiyatlari (bayroq, gerb va boshqa 
ahamiyatli belgilari)ni ishlab chiqish va yagona uslubini yaratish va ular asosida 
reklama-axborot va sovg‘a xususiyatiga ega mahsulotlar ishlab chiqarish; korxonaning 
ikki tilda ma’lumot beruvchi rasmiy saytini yaratish.
– reklamaga oid vositalari – xodim yoki korxona o‘zi haqidagi ma’lumotlarni 
bevosita reklama, reklama murojaati orqali tarqatadi. 
– PR-vositalar – brendni siljitishga yo‘naltirilgan kompleks tadbirlar bo‘lib, 
korxona, xodim yoki tashkilot imidjini shakllantirish maqsadida mahalliy boshqaruv 
organlarini jalb etish, ushbu hududdagi tarixiy shaxslar, turli sohalarning yetakchi va 
taniqli shaxslarini jalb etish, turli voqealar arafasida tadbirlar tashkil qilish yoki 

---

222 
maxsus tadbirlar uyushtirish va hamkorlikda loyihalarni amalga oshirish kabilarni 
kiritish mumkin.