Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Noverbal muloqot vositalari. 
Nutqli muloqot auditoriy aga ikki 
oqim axborotlari orqali ta’sir qiladi: birinchisi, uzlukli so'zli oqim, 
ikkinchisi uzluksiz noverbal oqim. No verbal muloqot vositalariga 
insonlaming imo-ishorasi, tabassumi, yurish-turishi kiradi. Nutq 
yordamida axborotning, matnning mazmuni va mohiyati uzatiladi. 
Noverbal muloqot vositalari aytilgan fikrlaming qo‘shimcha ichki 
mazmunini, unga bo‘lgan munosabatni yetkazadi. Noverbal mulo­
qot shakli imo-ishoradir, Imo-ishoralar - bu aniq mazmunga ega 
qo‘llar yoki boshqa harakat a’zolarinig harakatidir.
Gidning imo-ishoralari eshituvchilar diqqatini bayon etilayot- 
iuin ma’Iumot mazmuniga qaratadi, asosiysini ajratadi, aytilgan-
49

---

lami isbotlaydi. Imo-ishoralar nutqni jonlantiradi. Ishora, ayniqsa 
ibora kuchli ifodaga muhtoj bo Uganda qo‘l harakatlari yordam be­
radi, gid fikrlarining hissiyotli taassurotlarini namoyon etadi.
Ekskursiya jarayonida ishoralarning asosiy o‘ziga xosligi shun- 
daki, u nafaqat hikoya bilan, balki ko'proq ko‘rgazmalilikning 
tarkibiy qismi sifatida obyektlarni ко‘rsatish bilan bogiiqdir. Bitta 
obyektni ko'rsatishda ishoralarni tanlashda turlicha yondashuv- 
larni hisobga olish zarur. Gid ishoralar variantini (undovchi, 
ko'rgazmali, hissiyotli, tavsiyali) guruh tarkibi, ekskursiya mav­
zusi, yil fasli, sutka vaqtiga bogTiq holda ishlatadi.
Undovchi ishoralar
-obyektni ко‘rsatish bilan bog'liq emas, ular 
tashkiliy xarakterga ega. Ular yordamida gid ekskursantlarga avto- 
busdan tushishni yoki saionda o‘z o‘rnida o'tirishni, obyekt oldida 
guruhni joylashtirishni, keyingi obyektga yo‘l olishni ko‘rsatadi.
Hissiyotli ishoralar
- gidning hissiyoti, ruhiy holatini namoyon 
etadi. Hikoyada ishlatiladigan ishoralar bayon etiladigan ma’Iumot 
muhimligini, gidfikrining mazmunini yoritishi, yo‘nalishli bo‘lishi 
kerak. Ishoralarni ishlatishdagi kamchiliklar sifatida ulami haddan 
ziyod yoki so‘zlar o‘mida qo‘llash, obyektlarni ko'rsatish jarayo­
nida ishoralarning hikoya bilan mos kelmasligi yoki undan uzilish 
kabilami aytish mumkin. Hozirda ekskursiya jarayonida ishoralar- 
ni ko'rgazmali va samarali ishlatish qoidalarining ilmiy ishlanma- 
lari yo'qligini uslubiy kamchilik sifatida ta’kidlab o ‘tish mumkin.
Gidning hissiy madaniyatini imolar namoyon etadi. Imo - bu 
inson yuzidagi mushaklarining harakati bo‘lib, uning ichki ruhiy 
holati, kechinmalari, kayfiyatini namoyon etadi. Ko‘pgina hollarda 
imo so‘zdan ham ko‘proq mazmunni anglatishi mumkin. Imo va 
ishora bir-biridan ajralmasdir.