Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Qalampir nusxali do‘ppi.
Do‘ppilaming 
shabpo'sh
deb ataladigan turi ham bor. U tikuv 
mashinasida yoxud qo‘lda bahyalab tikilgan ip gazlama matodan 
tayyorlanadi. Shabpo‘shni qishda telpak ostidan yoki tungi bosh 
kiyimi sifatida kiyishgan.
D o‘ppi tikish kasbi - do‘ppido‘zlik, do‘ppi tikuvchi ustani esa 
do‘ppido‘z deb ataganlar. Do‘ppi tikish san’ati bilan azaldan aso­
san, xotin-qizlar shugMlIanib kelishgan, ko‘pchilik naqshlami ular 
yaratishgan. Har bir chevar nafaqat m a’lum bir andozani takror-
248

---

lagan, balki tez-tez o‘zicha naqsh kompozitsiyasini, uning rang- 
tusini o ‘zgartirgan bu esa do‘ppiga alohida husn bag'ishlagan. 
Shunday qilib, an’analashgan sari bu san’at avloddan-avlodga 
o'tib, do‘ppilaming kashtalarida rang-barang va betakror naqshlar 
paydo bo‘lib borgan. 0 ‘zbek kashtachilik san’atida uchraydigan 
bezak unsurlari real dunyoni tasvir etib, uni anglashning o ‘ziga 
xos vositasi, shakl va rang mukammalligidan hayratlanish ifodasi 
hisoblanadi. D o‘ppi kashtasida atirgul, gulsafsar, chinnigul, lola, 
gultojixo‘roz, olma guli kabi gul turlari tasvirlanadi.
Do‘ppilardagi eng ko‘p uchraydigan naqshlarga gul naqshlari, 
hayot va unumdorlik ramzi bo‘lgan bodom naqshi kiradi. Ba’zi 
do‘ppilar ornamentida to‘lg‘anib turgan ilon izi tasvirini ko‘ramiz. 
Bu tasvir yomonlikdan asrovchi vosita sifatida qaraladi va xalq 
orasida tumor sifatida bilishadi. Respublikada Marg‘ilonning eng 
ko‘p tarqalgan do‘ppi bezagi «qalampir guli», «tumor» bo‘lib, 
poklik hamda ko‘z tegmaslik ramzi hisoblanadi. 0 ‘zbekistonda 
bolalar, birinchi navbatda yangi tug‘ilgan go ‘daklar, shuningdek, 
ko‘zi yorigan ayollami yomon ko‘zlardan -asrash ma’nosida bo­
dom yoki qalampir shaklida tumor taqishadi, shu bois ulami xalq 
san’atida ham himoya ma’nosida qoMlashadi. Do‘ppilardagi pat 
bog‘lami, qushlar tasviri esa donishmandlik, oqillik ramzidir.
Do‘ppining xalqimiz hayotidagi muhim ahamiyatini do‘ppi 
bilan bog‘liq ertak, afsona, rivoyat, naql, maqol, matal, iboralar 
mavjudligidan ham bilsak bo‘ladi. Xalqimiz orasida eng ko‘p tar­
qalgan iboralarga murojaat qilaylik: