Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Erkaklar do‘ppisi.
Do'ppi turkcha «tepa» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, nafaqat 
o‘zbeklar, balki Markaziy Osiyoda yashovchi boshqa xalqlaming 
ham milliy bosh kiyimidir. Boshqa xalqlar do‘ppilaridan o‘zbek 
do‘ppilari o‘ziga xos shakli, bezagi bilan farqlanadi. Qadim­
dan erkaklar do‘ppilarini juda qadrlashgan. Birovning do‘ppisini 
boshidan tushirib yuborish uni haqoratlash bilan teng bo‘lgan.
0 ‘zbek xalqining milliy kiyimlar orasidado‘ppining tarixi uzoq 
davrlarga borib taqaladi. Miloddan avvalgi 519-yilga oid deb hi- 
soblangan, Behustun qoyatoshiga o‘yib tushirilgan bo‘rtma odam 
suratlaridan birining bosh kiyimi hozirgi do‘ppim izgajudao‘xshar 
ekan.
Do‘ppini eslatuvchi bosh kiyimlarning qadim o ‘tmishda ham 
mavjud bo‘lganligini tasdiqlovchi dalillami arxeologik yodgor- 
liklar, devoriy yozuvlar, terrakota haykalchalar, XV-XVI asrlarga
242

---

oid sharq miniaturalarida ko‘rishimiz mumkin. Panjikent tasviriy 
san’atida ham bir nechta bosh kiyim tasvirlari saqlanib qolgan. 
Movarounnahr (XV-XV1I asrlar) va Samarqand (XVI asming 
birinchi yarmi) miniaturalarida ayollaming turli-tuman bosh 
kiyimlari uchraydi. Marg‘ilon va Chust (tus) do‘ppilarining tarixi 
shubhasiz Xitoy bilan bogMiqdir. Chunki ola do‘ppi o ‘zbek madani- 
yatini xitoy va butun sharq xalqlari madaniyati bilan bog‘lasa, 
iroqi do‘ppilar esa uzoq g ‘arb mamlakatlari, Iroq madaniyati bilan 
bog‘laydi. Masalan, iroqi do‘ppi 0 ‘zbekistonda dastlab Shahri- 
sabzda urf bo‘lib, so ‘ngra boshqa shahar va qishloqlarga tarqalgan, 
keyinchalik bu do ‘ppi ham har bir shahaming o‘ziga xos bezak 
usulida yaratila boshlangan (rivoyatlarga qaraganda, Amir Temur 
Iroqdan turli hunarmandlar qatorida do‘ppido‘zIami ham keltir- 
gan, shu sababli ular tikkan do‘ppi iroqi deb nom olgan).
Har bir do‘ppi o ‘zining yaratilish uslubiga ega bo‘lib, ular bir- 
biridan farq qiladi. 0 ‘zbekistonda ommaviy bosh kiyimi asosan 
uch xil shaklga ega, ular «Kuloh», «Aroqchin», «Tusdo‘ppi» lar- 
dir.
Kuloh
-konussim on erkaklar bosh kiyimidir. U asosan darvesh- 
lar bosh kiyimidir. Uning matoxi toq uchburchak parchalaridan bi- 
chilib tikiladi. Kuloh hozir juda kam uchraydi.
Aroqchin
- sharsimon do‘ppi bo‘Iib, uni asosan keksalar kiya- 
di. Toshkentda sharsimon do‘ppilar bosma, chakmato‘r, iroqi chok 
usullarida tikiladi.
Tus do‘p p i
-k e n g tarqalganyassi yuzaki do‘ppi. Ko‘pincha tus 
do‘ppi Chust do‘ppi deb yuritiladi. Tus do‘ppilaming birgina klas- 
sik variantining o ‘zida sakkizta yuvelir chok uslubi qo‘llaniladi.
Do‘ppi uch qismdan iborat -