Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Insonlarda kliniko'lim
5-7 daqiqa davom etib, bunda inson na­
fas olmaydi, yurak qisqarishlari kuzatilm aydi, biroq to ‘qimalarda 
qaytmas jarayon belgilari hali m avjud bo‘lmaydi. Bu davrda or- 
ganizmni hali hayotga qaytarish mumkin b o ‘ladi. 8 -10 daqiqa 
o ‘tgach 
biologik о ‘lim
jarayoni qayd etiladi. Bu fazada jabrlanuv- 
chi hayotini hayotiy muhim a ’zolari miyada, yurakda, o'pkada
266

---

qaytmas jarayon sodir bo‘lganligi sababli saqlab qolish mumkin 
boMmaydi.
Jabrlanuvchini jonlantirish (reanimatsiya) chora-tadbirlari-
ni 
o ‘tkazish usuilarL
Sun’iy nafas berishni «og‘izdan-og'izga», 
«og‘izdan-burunga» o ‘tkazish usullari mavjud bo‘lib, jabrlanuvchi 
nafas olm ayotganda, qiyinchilik bilan (o ‘qtin-o‘qtin, falvasali) na­
fas olganida yoki nafas olishi yom onlashib borayotganda o'lkazish 
kerak. S u n ’iy nafas berishni mustaqil nafas olishpaydo bo'lgandan 
keyin davom ettirish kerak emas. Sun’iy nafas berishda gid quyi- 
dagilarga amal qilishi kerak:
• imkon darajasida jabrlanuvchini orqasi bilan yotqizish;
• jabrlanuvchini siqib turgan narsalaridan (sharfni olish, yo- 
qasini yechish, kamarini yechish va h.k.) ozod qilish;
• jabrlanuvchi o g ‘zini yot narsalardan tozalash;
• og‘iz katta ochilgan va pastki ja g ‘ oldinga y o ‘naItirilgan 
bir vaqtda pastki tishlar yuqoridagi tishlardan birmuncha oldin- 
da bo‘lishini saqlagan holatda sun’iy nafas berish. Agar og‘izni 
ochish imkoni bo'lm asa, u holatda ildiz tishlar orasi bilan (og‘iz 
burchagiga) metall plastika yoki qoshiqcha q o ‘yish mumkin va 
o g ‘izni ochish lozim;
• jabrlanuvchi yonboshida turish, bir q o ‘lni uning boWniga 
o ‘tkazish boshqa q o ‘l kafti bilan uning peshonasidan ushlab bosh- 
ga maksimal bukilish holatini (aksirash holatini) berish lozim;
• jabrlanuvchiga egiiish chuqur nafas olib og ‘ziga sun’iy 
nafas berish. Sun’iy nafasni doka, q o ‘l ro ‘molcha, maxsus havo 
o ‘tkazgich moslama orqali amalga oshirish lozim;
• mustaqil nafas olish boMmagan va puls bo‘lgan taqdirda 
sun’iy nafas berishni o ‘tirgan holatda yoki vertikal holatda berish 
mumkin;
• sun’iy nafas berishning soniyali oraliqlariga rioya qilish 
shart (har bar nafas berish oralig'i 1,5-2 sekundni tashkil qilishi 
kerak);
267

---

• jabrlanuvchida mustaqil nafas olish paydo bo'lgach (vizual 
ko‘krak qafasini harakatiga qarab baholanadi) sun'iy nafas berish- 
ni to ‘xtatish va jabrlanuvchini turg‘un yonbosh holatga yotqizish 
kerak.