Samarqand iqtisodiyot va servis instituti ekskursiya xizmatini tashkil qilish

Observatoriya qarshisida, bosh bino oldida. 
Mirzo Ulug‘bek 
1409-yilda taxtga o ‘tirdi. Samarqand Mirzo Ulug‘bek davlatining 
poytaxti edi. Ulug‘bek davrida shahar yanada obodonlashtirilib, 
Movarounnahrning ilmiy va madaniy markazi bo‘lib qoldi. 
Ulug‘bek asosiy vaqtini ilinga bag‘ishlab, Samarqandda matema- 
tika va astronomiya fanming eng ilg‘or olimlarini to'pladi. Uning 
farmoniga binoan Samarqandning shimoliy-sharqida observato­
riya quriladi. Ulug‘bek observatoriyasi Samarqanddagi XV asr 
m e’morchiligining nodir namunalaridan biri hisoblanadi. Bino 
uning farmoyishi bilan 1428-1429-yillarda K o‘hak (Cho‘ponota) 
tepaligida, Obirahmat arig‘i bo‘yida bunyod etilgan. Observato­
riya silindr shaklida uch qavatli, balandligi 30,4 metrdan iborat 
o‘lkan bino bo‘lib, unda radiusi 40,2 metrli gigant sekstant (ba’zi 
manbalarga ko‘ra kvadrant) bo‘lgan. Sekstantning janubiy qismi 
yer ostida joylashgan bo‘lib, qolgan qismi shimol tomonda yer 
sathidan 30 metr baland bo‘lgan. Asbob aylanasida bir gradus yoy 
701,85 mm va birdaqiqayoy 11,53 mm ga mos keladi.
Mirzo Ulug‘bekning o ‘limidan keyin observatoriyaning il­
miy ishlari bir qancha vaqt davom etib, keyinchalik vayronaga 
aylangan. Uzoq vaqtgacha rasadxonaning joyi ma’lum emas edi. 
1908-yilda arxeolog V.L. Vyatkin tomonidan uning joyi topildi.
XIX asr 90-yillarida V.L.Vyatkin observatoriya haqida 
«Bobumoma»dagi (XVI asr) va XIX asrning 30-yillaridagi tarixiy 
asarlardan boMgan Samariya» asarining m a’lumotlardan foydala-
157

---

nadi. Bu ikkala asar rasadxonaning Obi-Rahmat arig‘iga yaqin 
Ko‘hak tepaligida joylashganiigi to‘g ‘risida xabar beradi. XV asr 
vaqf hujjatlarini o ‘rgana turib, V.L. Vyatkin observatoriyaning 
Naqshi-jahon, Obi-Rahmat suvi oldida Tollirasad (poi-rasad) yeri- 
ning eslatilishini uchratadi.