|
2 Емельянов Б.В. «Экскурсоведение» Уч.пос. М. 2006.
12
1.4. Ekskursiya xizmati pedagogik jarayon sifatida
Gid faoliyatida pedagogika muhim o‘rinni egallaydi. Pedagogi-ka - bu o'sib kelayotgan aviodni o‘qitish, ta’lim va tarbiyalaming qonuniyatlari to‘g‘risidagi fandir.
Har bir ekskursiya jarayoni insonga tabiat, jamiyat, tarixiy voqealar, tabiiy hodisalar haqida yangi bilimlami beradi, ya’ni u ta’lim jarayonining bir qismidir.
Gidning ekskursantlar bilan muloqoti, uning tavsiyalari, ko‘rsatmalari tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatadi. O'rganilayotgan ma’ lumotlar ulaming ongini ma’naviy va estetik boyitadi. Shunday qilib, ekskursiya xizmati pedagogik jarayonning bir qismi bo‘lib, insonga ta’lim, tarbiya beradi, dunyoqarashini shakllantiradi.
Pedagogik ekskursiya jarayoni didaktik tamoyillarga asoslan-gan bo‘lib, ekskursantlar ta’limining mazmuni, tashkiliy masa-lalari va uslubini belgilaydi. Bularga ilmiylik, g‘oyaviylik, hayot bilan bog‘liqlik, tizimlilik, oddiylik, foydalilik va ishonuvchanlik tamoyillari kiradi.
Ekskursiya xizmati madaniy-ta’limiy ishlaming shakli sifatida alohida ahamiyatga ega. Maktablarda ekskursiya dars va ma’ruza kabi umumta’limiy faoliyat turiga bo‘ysunadi. 0 ‘quv jarayonida ekskursiya ta’lim shakli sifatida ushbu jarayonning boshqa shakl-laridan ahamiyatiga ko‘ra farq qilmaydi, ammo nafaqat o‘quv maqsadlaridagi ekskursiya, balki boshqa ekskursiyalar ham o‘z vazifalari va ishtirokchilar ta’siriga ko‘ra pedagogik jarayon hi-soblanadi. Barcha pedagogik jarayonlarda bo'lgani kabi ekskur siya xizmatida ham ikki tomon ishtirok etadi: o‘rgatuvchi-gid va o‘rganuvchi-ekskursant. Gid ma’lum bir mavzu bo‘yicha bi-limlarni beradi, ekskursantlar esa uni qabul qilishadi. Ushbu ikki tomonning o‘zaro harakati pedagogik jarayonning asosi hisobla-nadi. Ekskursantlar bilan o‘zaro munosabatda gid pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullarini qo‘llaydi. Gid kasbiy malakasining tarkibiy
13
qismini pedagogik mahorat, pedagogik san’at tashkil etadi. Gid ning pedagogik mahoratiga quyidagilami kiritish mumkin:
mutaxassislik bo‘yicha yetarlicha bilim; tahlil qilish, obrazli fikrlash qobiliyati; ekskursant ruhiyatini tushunish; guruhni boshqara olish;
pedagogik texnika sohasidan bilim va ko‘nikmaga ega bo‘lish; intuitsiya;
. ekskursant shaxsiyatini hurmat qilish;
tarbiya maqsadida pedagogik vositalami qo‘llay olish va h.k. Gid ekskursiya jarayonida ekskursantlami hamjihatlikda fikr
lash, tahlil qilish, hamdardlik bildirish, qiziqishlari bo‘yicha bir-lashib, jamoaga aylanishini ta’minlashi kerak. Gid ekskursiya xiz matining nafaqat ta’limiy, balki tarbiyaviy jihatlariga ham e’tibor qaratishi lozim. U ekskursiya ma’lumotlarini shunday tanlashi va foydalanishi kerakki, ekskursantlarda vatanga bo‘lgan muhabbat, boshqa millatlar, ulaming urf-odatiga nisbatan hurmat kabi xislat-lar paydo bo‘lsin.
Har bir ekskursiya xizmati o‘z vazifasiga ega. Tabiatshunoslik mavzusidagi ekskursiyalar tabiatga, hayvonot va o‘simliklar ola-miga ehtiyotkorona munosabatni, san’atshunoslik mavzusidagi ekskursiya ekskursantlami estetik dunyoqarashini, ishlab chiqa-rish mavzusidagi ekskursiyalar mehnatsevarlikni tarbiyalaydi.
Ekskursiya xizmatidagi pedagogik jarayonning muhim qis mi ekskursiya ma’lumotlarini tushuntirishdir. Ushbu jarayonda ekskursantlar ongida ko‘rgan va eshitganlarini taqqoslash, bir obyektni ikkinchisi bilan solishtirish, asosiy va qo‘shimchalarini ajratish, umumlashtirish, xulosalash kabilar ro‘y beradi.
Pedagogik jarayon sifatida ekskursiya xizmatining yana bir vazifasi ekskursantlarda obyektlarni mustaqil kuzatishi uchun amaliy ko‘nikmalami shakllantirishdir. Ekskursiya o‘zining ko‘rgazmaliligi, obyektni ko‘rsatishning turli usullari, hikoyaning turli shakllari bilan qatnashuvchilami faollashtiradi.
14
Gid pedagogik jarayonning davomi sifatida ekskursiya jara yoni yakunida ekskursantlar bilimini mustahkamlash maqsadida mustaqil shug‘ullanishlari uchun adabiyotlar ro‘yxati, kinofilmlar ro‘yxati, boshqa ekskursiyalar nomi kabilami tavsiya etadi. Gid ning pedagogik faoliyatida quyidagi bosqichlami ajratish mumkin:
Ekskursiya jarayoniga gid va guruhni tayyorlash; Ekskursiya xizmatini o‘tkazish;
Ekskursiya xizmati ma’lumotlarini mustahkamlovchi ekskursi-yadan keying! ishlar.
Gid pedagogika-psixologiya asoslaridan ham xabardor boisa maqsadga muvofiq boiadi. Pedagogik-psixologiya ta’lim va tarbi-yaning psixologik muammolarini o‘rganadi. Gid pedagogikaning asosiy talablarini o‘rganib, auditoriyaga bilimlami yetkazishning samarali shakllarini, ta’lim va tarbiya vositalarini qo‘llaydi. Ta’lim va tarbiyaning pedagogik tamoyillari ekskursiya xizmatining ne-gizini tashkil etadi. Gid faoliyatining bosh vazifasi ekskursantlarga o‘rgatish va tarbiyalash, shaxsiyatini, bilim va ishonchini shakllan-tirishga yordam berishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
