Samarqand iqtisodiyot va servis instituti "buxgalteriya hisobi va audit" kafedrasi "moliyaviy hisob" fanidan

 

 

---

 

22 

 

2-jadval 

Yuz bergan operatsiyalar natijasida balansda turli o„zgarishlar 

Tip 

O„zgarish tipining 

mazmuni 

O„zgarish tiplariga 

misollar 

O„zgarish tiplarining 

algoritmi 

1-

tip 

O„zgarish  faqat  balansning 

aktivida  yuz  beradi,  ya‟ni 

bir 

aktiv 

ko„payadi, 

ikkinchisi  esa  kamayadi. 

Pirovardida 

eski 

balans 

o„zgarishsiz qoladi 

1.Kassadagi pul bankga 

topshirildi 

2.Asosiy vosita xo„jalik 

inventariga o„tqazildi 

3.Ishlab chiqarishdan 

tayyor mahsulot olindi 

A+OA-KA = P 

A    -aktiv 

OA –oshuvchi aktiv 

KA-kamayuvchi   

       aktiv 

P  - passiv 

2- 

tip 

O„zgarish  faqat  balansning 

passivida  yuz  beradi,  ya‟ni 

bir 

manba 

ko„payadi, 

ikkinchisi  esa  kamayadi. 

Pirovardida 

eski 

balans 

o„zgarishsiz qoladi  

1.Taqsimlanmagan  

foyda  rezerv  kapitaliga 

o„tqazildi 

2.Ish  haqidan  daromad 

solig„i ushlandi 

A= P + OP –KP 

OP – oshuvchi  

         passiv 

KP –kamayuvchi   

passiv 

3-

tip 

O„zgarish  ham  aktivda, 

ham  passivda  yuz  beradi, 

faqatgina 

ko„payish 

tomonga,  ya‟ni  operatsiya 

natijasida    aktiv  ham, 

passiv 

ham 

bir 

xil 

summaga  ko„payadi,  shu 

summaga  balans  summasi 

oshadi.  

1.Ta‟minotchidan 

material olindi 

2.Bankdan kredit olindi 

3.Ish haqi hisoblandi 

A+ OA= P + OP 

4-

tip 

O„zgarish  ham  aktivda, 

ham  passivda  yuz  beradi, 

faqatgina 

kamayish 

tomonga,  ya‟ni  operatsiya 

natijasida    aktiv  ham, 

passiv 

ham 

bir 

xil 

summaga  kamayadi,  shu 

summaga  balans  summasi 

ham kamayadi 

1.Ish 

haqi 

kassadan 

berildi 

2.Byudjetga 

qarz 

to„landi 

3.Ta‟minotchiga 

materialning 

haqi 

to„landi 

 

 

A – KA= P- KP 

 

Yuqorida  qayd  etganimizdek  buxgalteriya  balansi  har  oyning  1-sanasiga 

tuziladi.Korxona xo‟jalik faoliyatini yurutish mobaynida sodir etilgan operatsiyalar 

tufayli  korxona  xo‟jalik  va  ularning  manbalari  uzgaradi.Ushbu  operatsiyalar 

---

 

23 

 

balansda  qanday  o‟zgarishlarini  yuzaga  keltirishni  quyidagi  misol  orqali  ko‟rib 

o‟tamiz. 

Faraz qilaylik korxona boshlang’ich balansi kuyidagi ko’rinishga ega: 

3-jadval 

Qisqacha buxgalteriya balansi 

 

Birinchi  operatsiya:  Korxona  xodimlariga  ish  haqi  berish  uchun  hisob-kitob 

schyotida  kassaga  12  100  sum  pul  olindi.Bunda  balansning  aktiv  qismida 

joylashgan  kassa  va  hisob-kitob  schyotlari  bo‟yicha  operatsiyalar  sodir  etildi. 

Korxona  kassasidagi  pul  miqdori  12  100  sumga  ko‟paydi,  hisob-kitob  schyotida 

esa,  shuncha  miqdorga  kamaydi.Balansning  aktiv  qismi  bir  moddasi  ko‟payib, 

ikkinchisi kamaydi, lekin jami summa o‟zgarishsiz qoldi (4-jadval).