Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

 
§
12.3. Tijorat banklarining emission operatsiyalarini boshqarish 
usullari 
Tijorat banklarining emission operatsiyalarini boshqarishda taʻsir etish 
nuqtayi nazaridan quyidagi usullardan foydalaniladi: 
1. Maʻmuriy usullar. 
2. Iqtisodiy usullar. 
Maʻmuriy usullarga quyidagilar kiradi: 
* emission operatsiyalarni rejalashtirish; 
* emission operatsiyalarni amalga oshirish siyosati, qoidalari va meʻyorlarini 
oʻzida aks ettirgan ichki bank hujjatlarini ishlab chiqish. 

---

165 
Emission operatsiyalarni boshqarish usullaridan foydalanish samaradorligini 
taʻminlashning 
zaruriy 
shartlaridan 
biri 
boʻlib, 
qimmatli 
qogʻozlarni 
joylashtirishda risk va daromad darajalarini toʻgʻri baholash imkonini beradigan 
ishonchli maʻlumotlarning mavjudligi hisoblanadi. 
Emission operatsiyalarni boshqarish usullari quyidagilarga boʻlinadi: 
* analitik usullar; 
* spetsifik usullar; 
* marketing usullari. 
Analitik metodlar emission operatsiyalar bilan bogʻliq boʻlgan tendensiyalar 
va muammolarni aniqlash imkonini beradi. Oʻz navbatida, analitik metodlarga 
quyidagilar kiradi: 
– guruhlash usuli; 
– qiyosiy tahlil usuli; 
– tarkibiy tahlil usuli; 
– trendli tahlil usuli. 
Spetsifik usullar emission operatsiyalar bilan risklarni kamaytirish, bankning 
resurs bazasini diversifikatsiya qilish imkonini yaratadi. 
Marketing usullari quyidagilardan iborat: 
* mijozlarni turli toifalari boʻyicha turkumlash; 
* mijozlarning kartotekasini yaratish; 
* emission bank xizmatlari bozorini monitoring qilish; 
* emission bank xizmatlarini reklama qilish; 
* bank qimmatli qogʻozlarining investitsion jozibadorligini taʻminlash. 
Jahon banki ekspertlari tomonidan oʻtkazilgan tadqiqotlarning natijalari 
shuni koʻrsatdiki, tijorat banklari daromadlarining 80 foizini mijozlarning 40 
foizini tashkil qiluvchi guruh beradi. Qolgan 20 foiz bank daromadini yana 40% 
mijozlar beradi. 20% mijoz bankka hech qanday daromad keltirmaydi. Shu sababli, 
tijorat banklarining emission operatsiyalarini amalga oshirishda birinchi toifaga 
kiruvchi 40% mijozning hohish-istaklarini, emission bank xizmatlariga boʻlgan 
talablarini inobatga olish muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

166 
Tijorat banklari xarajatlarining asosiy qismini resurslar jalb qilish bilan 
bogʻliq boʻlganligi sababli resurslarning oʻrtacha qiymatini aniqlash va uning 
oʻzgarishiga baho berish tijorat banki moliyaviy barqarorligini taʻminlash nuqtayi-
nazaridan muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, tijorat banklari 
emission faoliyatni amalga oshirishda bank tomonidan chiqarilgan qimmatli 
qogʻozlar bilan bogʻliq boʻlgan xarajatlarning oʻrtacha bahosining oʻzgarishiga 
alohida eʻtibor qaratishadi.